Verloren boodschap

Celeste Ng werd wereldberoemd met haar boeken Wat ik nooit eerder heb gezegd en Kleine brandjes overal. Met Onze verloren harten heeft ze een derde boek geschreven over klein en groot racisme en culturele uitsluiting. Zoals Ng zelf zegt in het nawoord:

'De wereld van Bird en Margaret is niet precies onze wereld, maar het is ook niet niet onze wereld.'

Dit is goed merkbaar doordat Birds wereld langzaam in de onze kruipt. Het wereldbeeld begint als de onze, maar kleine speldenprikjes brengen de lezer in verwarring. Zoals het woordje 'PACT' (de Preserving American Culture and Traditions Act), of sympathiseren met de Chinezen en dus verraad plegen tegen Amerika. Dat klinkt nog niet heel heftig of heel anders. Heel langzaam komt de lezer te weten dat Amerika in een (voornamelijk economische) crisis heeft gezeten en dat die is opgelost door PACT in te voeren.

Als mensen zich tegen PACT verzetten kunnen, als pressiemiddel, kinderen bij hun ouders worden weggehaald. Dit gebeurt vooral bij Chinese mensen, maar ook bij 'verraderlijke China-sympathisanten'. Want, hoewel niemand wist wat precies de aanleiding was van de crisis, heeft de massa besloten dat het de schuld was van China. Hoofdrolspeler Bird, met een Amerikaanse vader en een Chinese moeder, mag van zijn vader daarom geen aandacht trekken.

De dreiging van PACT is in het begin nog niet erg voelbaar. Maar terwijl het verhaal en de dreiging vooruit kruipen, springt de agressie ineens naar voren. Op dat moment komt het besef van de ernst van de situatie. Zowel bij de lezer als bij Bird:

'En plotseling schiet er een deurtje open in Birds hoofd. Waarom zijn vader altijd zo voorzichtig is, waarom hij altijd zo zeurt dat Bird zus of zo moet lopen, niet alleen eropuit mag. Waarom zijn vader zo snel weer bij hem was. Het is niet alleen gevaarlijk om onderzoek te doen naar China, of op zoek te gaan naar Japanse volksverhalen. Het is gevaarlijk om eruit te zien zoals hij, altijd al. Het is gevaarlijk om het kind van zijn moeder te zijn, in meerdere opzichten.'

Het is bijna onmogelijk om uit te leggen welke rol Birds moeder Margaret in het boek speelt zonder spoilers te onthullen. Maar: ze is weg en Birds vader Ethan wil nooit over haar praten. Birds herinnert zich dat zijn moeder hem altijd verhalen vertelde. 'Ze vulde zijn hoofd met onzin, met mysterie en magie, maakte er ruimte voor verwondering.' Ng gebruikt kunst en literatuur tegen de lelijkheid in de samenleving. De auteur zegt in een filmpje van uitgeverij A.W. Bruna:

'Het is een verhaal over kunst en het vertellen van verhalen binnen het gezin. Het gaat over of één persoon een verschil kan maken. En over hoe je hoop kunt vasthouden in een duistere wereld.'

Ngs boodschap is een heftige en belangrijke, maar die gaat verloren doordat ze te veel uitlegt. Veel schrijvers zweren bij het motto: show, don’t tell. Hier lijkt Ng het niet mee eens te zijn. Ze legt zoveel uit en ze vertelt zoveel dat het als lezer voelt alsof je wordt onderschat. Je kunt je aandacht er niet bij houden omdat je eigen fantasie niet aan het werk wordt gezet. Alles wordt meerdere malen aan je geserveerd als een te klein gesneden, te lang doorbakken stuk biefstuk. Maar wat het boek zeker doet, is je aan het denken zetten over racisme en over het belang van klein geluk in het gezin.

'Ik zei: vanavond droom je dat je warm en veilig ligt te slapen in je bedje. Dat is een saaie droom, mama, zei je, dat is de saaiste droom die ik ooit heb gehoord. En dat was het ook, maar nu is het de mooiste droom die ik kan bedenken, de enige droom die ik voor me zie.'

Onze verloren harten werd vertaald door Anna Livestro.