Prachtig boek als onderzoek van verstoten dochter

De waarheden van mijn moeder is het tweede boek van Noorse auteur Vigdis Hjorth dat is vertaald in het Nederlands. Haar eerste roman, Zomerhuis, bracht in 2016 een enorme discussie teweeg in Noorwegen én een breuk met haar familie. Zomerhuis is namelijk een autobiografisch roman over slechte familierelaties en over het misbruik van haar vader.

In De waarheden van mijn moeder, vertaald door Angélique de Kroon, is de hoofdpersoon Johanna, de ik-persoon, een kunstenaar die schilderijen heeft gemaakt over een moeder-kindrelatie. Johanna’s moeder herkende zichzelf hierin en voelde zich persoonlijk aangevallen door de schilderijen. De familie was al boos op Johanna omdat ze naar Amerika was verhuisd met haar minnaar, maar na deze expositie werden alle banden verbroken.

Nu is Johanna bijna 60 en exposeert ze haar schilderijen binnenkort wederom in Noorwegen. Ze is terug naar Noorwegen verhuisd en vanuit daar herinnert ze zich grote en kleine gebeurtenissen uit haar jeugd. En tegelijkertijd probeert ze contact te leggen met haar moeder.

'Ik ben de verloren dochter die thuis is gekomen, maar er is niemand om haar te verwelkomen en dat is mijn eigen schuld.’

Hjorth schrijft spannend en intrigerend zonder dat er veel gebeurt in het verhaal. Het grootste deel van het boek zit je als lezer in Johanna’s hoofd. Het is dicht op de huid en poëtisch geschreven en leest als een dagboek. Of het ooit tot een ontmoeting gaat komen tussen Johanna en haar moeder blijft lang in de lucht hangen. Johanna bedenkt hoe haar moeders leven zou kunnen zijn of zoals zij het zegt: ‘Of ik verzin je bij elkaar met woorden.’ Zou haar moeder ooit aan haar denken? Zorgt Ruth, de dochter die wel bij haar in de buurt is blijven wonen, goed voor haar? Rouwt ze om haar man? Johanna probeert veel te weten te komen, niet alleen door haar fantasie erop los te laten, maar ook door haar moeder te achtervolgen, bijvoorbeeld naar het graf van haar vader. Dit klinkt behoorlijk vreemd en stalkerig, maar in het boek is het heel logisch. Haar moeder neemt de telefoon niet op als ze belt, dus wat moet ze dan? Hjorth heeft in een interview toegegeven dat ze dit in het echt nooit zou doen of durven. Ze ziet haar boeken als onderzoeken, waarin ze kan verkennen wat zou gebeuren als ze het helemaal anders zou doen.

Wat precies wel of niet waar is gebeurd, laat Hjorth grotendeels in het midden. In het boek laat ze Johanna zeggen: ‘De relatie van het werk tot de werkelijkheid is oninteressant, de relatie van het werk tot de waarheid is cruciaal, de waarheidswaarde van het werk ligt niet in de verhouding tot de zogenoemde werkelijkheid, maar in het effect dat het heeft op de toeschouwer.’ De lezer mag er het hare van vinden.

Maar verder over Hjorths manier van schrijven. Er zit ook veel herhaling in het boek. Dat is ergens wel logisch omdat mensen veel herhalen in hun gedachten. Maar als lezer wordt het wel saai om vijf keer te lezen dat Johanna heeft opgezocht dat haar moeder op Arne Bruns gate 22 woont. Of dat haar moeder haar kwalijk neemt dat ze niet naar de begrafenis van haar vader is geweest. De opbouw van het boek is chronologisch met af en toe hele kleine hoofdstukken van soms zelfs maar één zin. Soms een alinea. Soms een paar bladzijden. Doordat de hoofdstukken kort zijn en de zinnen als poëzie, leest De waarheden van mijn moeder heel fijn. Met iets te veel herhalingen, dat wel.