Een aimabel personage als spil van een tragikomisch verhaal

Samuel is een jongeman die iets heeft met logica en regelmaat. Sociaal is hij een ramp. Hij werkt bij een bank als loketbediende en woont nog bij zijn aan alcohol verslaafde moeder. Dan ontmoet hij Saskia, die wel iets in hem ziet. Ze schijnt zich niet te storen aan zijn sociale gemankeerdheid en ze worden een stel. Maar Samuel kan mensen niet lezen en als hij dingen denkt te fiksen, loopt dat meestal juist heel averechts af. In een periode 'na Saskia' vertelt hij over de drie afgelopen jaren en smeedt hij tegelijk een ultiem plan om Saskia weer voor zich te winnen.

Leen van den Berg (1955), dochter van een Nederlandse vader en Vlaamse moeder, groeide op in de Brusselse rand. Lezen leerde ze van haar inwonende Nederlandse grootmoeder, 'Bomma Holland', en hoewel ze historica en psycho-analytica werd, is taal haar hoofdbezigheid, want ze werkt als schrijfdocente en taalcoach in het volledige Nederlandse taalgebied, dus ook in Suriname en Zuid-Afrika. In 1994 debuteerde ze met een jeugdroman die ze als co-auteur met Beatrijs Peeters schreef. De meeste van haar zeventien tot nu toe verschenen boeken zijn jeugdboeken. Alles is krom is een van die uitzonderingen.

De roman speelt zich in onze heel nabije toekomst af, want het hele coronagebeuren komt erin voor en is ondertussen voorbij. Een gewaagde maar ook gevaarlijke stellingname die er, als het een beetje tegenzit, misschien voor zorgt dat het boek snel irrelevant wordt. Gelukkig is corona niet het hoofdonderwerp van dit boek. Samuel is dat zelf, samen met zijn onvermogen om de mensen om hem heen te begrijpen. Hij is enorm uitleggerig, neemt alles letterlijk en heeft alle kenmerken van hoogfunctionerend autisme, ook al komt die term nooit in het boek voor. Personages met autisme zijn sexy momenteel, want ze komen erg vaak voor in literatuur. Toch is Van den Berg er in geslaagd Samuel authentiek te maken. Autisme is slechts één eigenschap van een persoon, en de schrijfster heeft dat begrepen. Het personage is veel meer geworden dan een clichématige savant die maar één ding goed kan.

Niemand hoeft een schrijfdocent uit te leggen hoe taal werkt, en welke schrijftechnieken bij welke verhalen passen. Het spreekt dan ook voor zich dat dit boek technisch helemaal in orde is. Het geheel pingpongt tussen Samuel in het nu die werkt aan zijn plan om Saskia terug te krijgen, en Samuel in het verleden, wiens goede bedoelingen maar niet het verhoopte effect opleveren. Wat vandaag, op dag nul, staat te gebeuren, zorgt voor spanning en verwachting, terwijl wat reeds voorbij is Samuel kadert als een sympathieke maar onbeholpen man die onbewust ook wel eens op de zenuwen werkt omdat hij is wie hij is. In het letterlijk nemen van wat anderen zeggen, of Samuels neiging om te veel in detail te treden, heeft Van den Berg zich erg kunnen uitleven, wat voor de nodige humor zorgt. In die passages komt de taalervaring van de schrijfster nog het opvallendst naar boven.

'Het is nog tien dagen te vroeg als Saskia me opbelt tijdens een vergadering van het hedgefondsteam. "Samuel, naar huis komen. Nu! Het is zover."
Ik zeg dat dat mathematisch nog niet kan, maar Meyri, die ons gesprek volgt, geeft me een por onder de vergadertafel en fluistert dat ik moet maken dat ik bij Saskia ben.
[…]
"Succes!" roep Joep me nog achterna.
"Succes" vind ik persoonlijk een vreemde bewoording binnen de context van het krijgen van een kind.'

Alles is krom is ludiek, een tragikomedie zonder grootse avonturen, maar waarin de kleine dingen des levens, zowel de mooie als de pijnlijke, toch een ontwrichtend effect hebben. De auteur heeft een hoofdpersonage bedacht dat lezers moeiteloos in het hart zullen sluiten, en neemt hen in vlotte en aantrekkelijke taal bij de hand richting een spectaculair einde.