Een boeiende duik in een niet zo ver verleden

Care Santos (1970) is een Catalaanse schrijfster die zowel in het Catalaans als in het Spaans publiceert. Oorspronkelijk werkte ze als journaliste, tot ze in 1995 haar eerste boek uitgaf. Ze schrijft zowel voor kinderen, adolescenten als voor volwassenen. Diamante azul verscheen in het Spaans in 2015 en werd door Jacqueline Visscher naar het Nederlands vertaald. De blauwe diamant is gebaseerd op familieverhalen die de oma van de schrijfster vertelde.

Op een dag staat de kleindochter van Teresa Pujolà aan het graf van haar oma. Haar moeder vertelde haar dat Teresa een kwebbel was en toch over bepaalde dingen uit het verleden van haar familie een leven lang gezwegen heeft. Ze vond dat haar dochter die dingen maar eens moest uitspitten en vertellen. Want romans, zo zegt ze er nog bij, dienen toch om dingen te vertellen? Wat volgt is een sprong in de tijd, voornamelijk naar de jaren ‘20 van de twintigste eeuw, wanneer Teresa nog een jonge vrouw is. Ze heeft nog twee jongere zussen en een broer, heeft een hardwerkende vader die een ververij bezit, en een vreselijk ouderwetse en strenge moeder. De familie bezit ook een bijzondere klok die nooit juist loopt en nooit slaat, behalve wanneer een familielid sterft. Dat gebeurt te vaak, want als gevolg van een achttiende-eeuwse vloek sterven de naamdragers veel te vroeg. Stap voor stap krijgt de lezer te zien hoe dat zo gekomen is en worden familiegeheimen naar de oppervlakte gebracht.

Het eerste deel van het boek zit stevig verankerd in de jaren ‘20, maar het springt af en toe terug naar die achttiende eeuw, en ook de tweede helft van de negentiende eeuw wordt geregeld bezocht. Dat gaat niet noodzakelijk chronologisch. Sprongen worden gemaakt waar en wanneer dat nodig is. Flashbacks binnen flashbacks komen voor, en dat lijkt het verhaal complex te maken, maar toch is dat niet zo. Alles vormt een logisch geheel dat heel goed te volgen is.

Santos wisselt geregeld tussen vertelperspectieven in eerste en derde persoon en laat heel wat personen aan het woord. Desondanks is het niet lastig om meteen te begrijpen wie precies aan het woord is, maar de bijgevoegde stamboom vooraan in het boek blijkt dan wel eens nuttig om de exacte familieband op te frissen. De schrijfster vertelt de familiegeschiedenis heel levendig, beginnend met de dood van Florián Pujolà, de vader van Teresa, waarna ze terugkeert naar de jaren die eraan voorafgingen, tot zij uiteindelijk weer aanbelandt bij het moment waarop Florián voorgoed de ogen sluit.

Daarmee is het verhaal echter nog niet afgelopen want er is ook nog een tweede deel aan het boek gebreid dat dieper ingaat op de ouders van Florián en dat zich afspeelt in de tweede helft van de negentiende eeuw. Dat tweede deel is nodig want het dicht alle gaten die na deel een nog opengebleven zijn.

De lezer krijgt door wat de hoofdpersonages meemaken een heel goed beeld van de ontwikkelingen die het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw kenmerken. Men krijgt zo wat mee van de toenemende industrialisatie, van veranderingen in de mode, van de opkomst van de film en de automobiel, en ook van de botsing tussen twee generaties. De ene blijft kleven aan de ouderwetse en godvrezende negentiende eeuw, de andere wil proeven van een nieuwe, moderne tijd die vanuit Amerika komt overwaaien.

Maar let wel, dit is geen geschiedenisles. Het blijft bovenal een familiesaga die bovendien sterk steunt op de liefdesperikelen van de verschillende generaties mannen en vrouwen. Een liefdesverhaal is het echter ook niet, maar de liefde stuurt altijd wel de richting waarin de levens van de belangrijkste personages drijven. Heel uitzonderlijke dingen maakte deze familie niet mee, maar Santos’ schrijftalent maakt er een boeiend relaas van dat beschrijft hoe kleine, schijnbaar onbetekenende voorvallen onze levens en die van onze nakomelingen vaak sterker beïnvloeden dan gebeurtenissen van wereldformaat.