Fragmentarisch, onsamenhangend, verward

Verhaallijn 1:in Malmi, niet ver van Helsinki, bevindt zich het Tattarisuomoeras. In 1931 worden daar een aantal losse ledematen gevonden: 9 benen, 8 handen, 2 duimen, een hoofd en een groot aantal vingers. Een jaar eerder werd er ook al een hand gevonden. Waar de lichaamsdelen vandaan komen, geen mens die het weet. Verhaallijn 2: in het heden is er een man die research naar dit moeras doet voor een boek. Zijn vrouw heeft hem recent verlaten en nam hun zoon mee, nadat hij haar vertelde dat hij een afspraak had met een andere vrouw. Nu, een paar weken later is dat, wil hij zijn vrouw graag terug. Maar zo werkt dat natuurlijk niet. Hij gaat te veel drinken en de geschiedenis van het moeras begint voor hem obsessieve vormen aan te nemen. Het verleden komt onherroepelijk weer aan de oppervlakte. Herinneringen uit zijn eigen jeugd overspoelen hem, maar ook het verleden van het moeras doet dat.

Aki Ollikainen (1973) debuteerde in 2012 met Nälkävuosi, vertaald als Witte honger. Het boek ging over de hongersnood in Finland tussen 1866 en 1868 en werd goed onthaald. In 2016 haalde het zelfs de shortlist van de Man Booker International Prize. Sindsdien geldt Ollikainen als een van Finlands voornaamste auteurs. Pas in 2015 kwam het vervolg, Musta satu, dat nu als Een zwart sprookje vertaald werd. Voor de vertaling stond Annemarie Raas garant. Dit boek mag in Finland op heel wat minder goede kritieken rekenen. Ook het in 2016 gepubliceerde en nog onvertaalde Merirosvo Morgan ja matruusi Hulkkonen, een geïllustreerde gedichtenbundel van amper 36 bladzijden, wordt twijfelachtig onthaald.

Beide verhaallijnen worden om en om verteld, en om duidelijk te maken wanneer de verhaallijn van 1931 aan de beurt is, wordt deze volledig cursief geplaatst. De vreemde stijl waarin het boek geschreven is, maakt dit verschil in druk noodzakelijk want de hoofdstukken zijn niet van titels voorzien die kunnen verduidelijken wat er komt. Bovendien zijn beide verhaallijnen ook niet noodzakelijk chronologisch uitgeschreven. Vooral voor de verhaallijn in het heden geldt dit want deze maakt gebruik van flashbacks waarin de naamloze ik-persoon zich dingen uit zijn jeugd herinnert. Op die manier worden uiteindelijk drie tijdslijnen gecreëerd waarin de lezer zijn weg moet zien te vinden. Op het einde van het boek vloeien beide verhaallijnen ook nog eens in elkaar over en is er geen cursieve tekst meer. Het maakt van het totale boek een zeer complex geheel.

Het is moeilijk om tijdens een eerste lezing van het boek te begrijpen waar het over gaat. De hoofdstukken zijn zeer fragmentarisch en verschillende perspectieven worden bovengehaald om ze te vertellen, tot zelfs die van een overvliegende kiekendief toe. Een paar keer blijft de ik-persoon ook onbekend, wat deze hoofdstukken heel surreëel maakt. Wel wordt na enige tijd duidelijk dat de verhaallijn uit 1931 te maken heeft met smokkelaars, voornamelijk ene Heino, en met rituelen uit bijgeloof waarbij men lijken rooft en er delen vanaf snijdt om in het moeras te offeren. Ook begint het te dagen dat bepaalde personages uit beide verhaallijnen verwant zijn aan elkaar.

De losse hoofdstukjes zijn mooi en beeldend geschreven met regelmatig toevoegingen van natuurelementen. Meestal zijn ze apart wel te begrijpen maar de samenhang ertussen, wat precies waar hoort in het verhaal en waarom iets er staat, is altijd wat vaag. Het verband tussen heden en verleden blijkt ook heel erg zweverig. Met dit soort verwarde proza krijg je een lezer niet het verhaal in getrokken. Als men het boek een tweede lezing geeft, met voorkennis uit de eerste, vallen de dingen beter op hun plaats, maar dan nog blijft men met veel vragen zitten. De vrees is echter reëel dat veel lezers zich nooit aan een noodzakelijke tweede lezing zullen wagen. De eerste lezing uitzitten is al een opgave.