Een diverse bundel

Ben Bova (1932) is een Amerikaans schrijver van sciencefiction. Hoewel hij bijna 88 is, is hij nog altijd actief en komen er nog steeds nieuwe boeken van hem uit. Hij schreef sinds zijn debuut in 1959 al meer dan 150 boeken (waaronder een 35-tal non-fictie) en meer dan 100 korte verhalen. De meest indrukwekkende fictieserie die Bova schreef, is ongetwijfeld zijn Grand Tour of the Universe, een serie van tot nu toe 16 boeken waarin de expansie van de mens beschreven wordt. My favorites, an anthology, is een verzameling van wat Bova zelf beschouwt als zijn 14 beste korte verhalen. Elk verhaal wordt voorafgegaan door een introductie van hooguit een pagina, waarin de achtergrond, of het ontstaan van het verhaal geschetst worden.

Bova weet waarover hij schrijft want hij werkte ook vanaf het begin van het ruimteprogramma mee aan de ontwikkeling van ruimtetechnologie. Voor grote en kleine problemen dacht hij mee over een oplossing. En dat laat zich zien. Kleine details waar geen mens aan denkt en die bijna elke SF-schrijver over het hoofd ziet, blijven bij Bova wel hangen. Het zijn die details die een verhaal kleur geven en realistisch maken. Bijvoorbeeld:

‘He slept okay, except he kept waking up every hour or so. The second day, during the routine medical exam, the doc asked him if he found it uncomfortable to sleep with a headband. Before Harry could answer, though, the doctor said, “Oh, that’s right. You’re probably used to wearing a headband, aren’t you?”
Harry grunted. When he got back to his cubicle, he checked out the orientation video on the computer built into the compartment’s wall. The headband was to keep your head from nodding back and forth in your sleep. In microgravity, the video explained, blood pumping through the arteries in your neck made your head bob up and down while you slept, unless you attached the headband to the wall. Harry slept through the night from then on.’
Uit: Monster Slayer

Bova schrijft sciencefiction in de brede zin van het woord. Er zit sciencefiction in ruimtereizen en in de toekomst, maar Bova bekijkt ook tijdreizen naar het verleden, of lost het mysterie rond ware gebeurtenissen op door er een klein, soms slechts heel subtiel, scifi-tintje aan te geven. Zo toont hij zich een heel veelzijdig schrijver.

Van Bova werd nagenoeg niets naar het Nederlands vertaald. Gelet op het oeuvre en succes van de auteur, is dat op zijn zachtst gezegd merkwaardig te noemen. Deze anthologie als geheel bewijst nog maar eens het ongelijk van de uitgeverijen die nooit voor Bova kozen als vertaalproject.

De verhalen

Tussen vierkante haakjes staat wanneer het verhaal voor het eerst verscheen.

[2003] Monster Slayer ****
In het geheel van wat aan sciencefiction beschikbaar is, is het aandeel van de zogenaamde Native Americans opvallend klein. Chakotay uit Star Trek Voyager is een van de bekendste voorbeelden. In Monster Slayer is het Harry Twelvetoes die het indianenreservaat ontstijgt. Letterlijk, want zijn reis brengt hem tot buiten de aarde. Het is een aantrekkelijk verhaal dat de constructie van habitats in de ruimte combineert met de waarden en gebruiken van zijn stam.

[1992] Muzhestvo ***
Muzhestvo is een verhaal dat zich afspeelt binnen de drie boeken over Mars die Bova publiceerde en werd uiteindelijk ook als hoofdstuk in een van deze boeken geïncorporeerd. Ook Jamie, het hoofdpersonage, is Native American. Hij is half Navajo, half Yankee. Het speelt zich af kort voor zijn reis naar Mars en gaat over moed. Kort, maar niet slecht.

[2014] We’ll always have Paris **
Bova schreef een vervolg op de film Cassablanca, omdat hij zich afvroeg wat er zou gebeurd zijn met de hoofdpersonages na hun afscheid. We’ll always have Paris speelt zich af, net na de bevrijding van de stad. Het is geen echte sciencefiction. Je moet de film kennen om iets aan het verhaal te hebben en daarom is het wat minder geslaagd.

[1996] The great moon hoax, or, a princess of Mars ***½
Wat als alles wat we weten over de maan, Venus en Mars, een hoax is, gefingeerd door de bewoners van Mars die niet willen dat we van hun bestaan afweten? Wat als alle ruimteprogramma’s sinds de jaren ‘60 opgezet spel zijn? Dat is waar Bova in dit verhaal over schrijft. Het verhaal is wat aan de eenvoudige kant, maar het kan wel boeien.

[1994] Inspiration ****
Hoe breng je grote wetenschappers uit het verleden zoals Einstein en Kelvin, en een schrijver als H.G. Wells, samen? Bova bedacht een sciencefictionverhaal om dat te bewerkstelligen. Er gebeurt amper wat en toch zit het uitstekend in elkaar, met verstrekkende gevolgen. Bova verwerkte er bovendien nog een heel verrassende vierde figuur in.

[2010] Scheherazade and the storytellers ***
Scheherazade en sciencefiction zijn niet zo’n vreemde combinatie. De verhalen uit 1001 nacht lenen zich uitstekend tot andere interpretaties. Bova wilde met dit verhaal aantonen dat sciencefiction niet alleen over de toekomst hoeft te gaan. Het verhaal is wel oké, maar sciencefiction is er uiteindelijk niet in te vinden. Ted Chiang publiceerde nog niet zo lang geleden een verhalenbundel met als titel Wat er van ons wordt verwacht waarin hij ook een verhaal in het oude Baghdad liet spelen. Zijn poging is geslaagder want hij gelukte er wel in er een echt sciencefictionverhaal van te maken.

[2005] The supersonic zeppelin ***
Alweer een sciencefictionverhaal met merkwaardig weinig sciencefiction erin, om niet te zeggen geen. Het is gebaseerd op het concept van de Busemann-vleugel, een idee om supersonische vliegtuigen te maken die geen knallen opleveren als ze door de geluidsmuur gaan. Het is een theoretisch concept dat niet werkt, maar Bova komt op de proppen met een werkend idee en bouwt daar een verhaal rond dat de irrationaliteit en invloed van complotdenkers hekelt, die invloed uitoefenen zonder rekening te houden met of op de hoogte te zijn van de feiten. Bova kon het niet laten om enkele cynische woordgrappen in het verhaal te stoppen, zoals een nieuw overheidsdepartement dat Transportation and Urban Renewal Department heet, afgekort TURD. Het is een leuk verhaal, maar wel erg politiek getint.

[2013] Mars farts ****
Drie mannen raken vast op Mars als een meteorietenstorm hun brandstoftank raakt. Terwijl ze wachten op redding, proberen ze te overleven door zelf brandstof te winnen uit methaan die uit de ondergrond opborrelt. Een goed gebracht verhaal, voer voor wie The Martian van Andy Weir goed vond.

[1989] The man who hated gravity ***½
Een trapezist krijgt na een ongeval een kunstbeen dat niet van echt te onderscheiden zou moeten zijn. Alleen werkt het niet bij hem. Hij raakt verbitterd en wil kost wat kost de zwaartekracht verslaan. Goed gevonden.

[1992] Sepulcher ****
Een verhaal over een buitenaards artifact dat gevonden wordt. Het is het eerste bewijs van buitenaards leven. Het blijkt dat alleen maar kijken naar het voorwerp een mens volledig verandert. Een vlot geschreven, hoopvol verhaal.

[1997] The café coup ****
Als men een tijdmachine kan maken en de geschiedenis probeert te veranderen, verandert ze dan werkelijk, of zit het in de menselijke natuur om de maatschappij in een bepaalde richting te sturen, wars van alles? Na een hoopvol kortverhaal, een deprimerend. Mooi bedacht.

[1984] The angel’s gift ***
Kort verhaal over een pact met een engel, in plaats van met de duivel. Bova heeft het leuk gelinkt aan een ware gebeurtenis. Het hoofdpersonage is wel te makkelijk overtuigd door de engel. Er had wat meer conflict in mogen zitten.

[2008] Waterbot ****
In de toekomst, als mensen de ruimte ingaan, komt er misschien een dag dat iemand helemaal alleen in een ruimteschip zit, samen met de intelligente boordcomputer. Zou het dan kunnen dat er vriendschap ontstaat tussen mens en computer? Dat is wat Bova met dit verhaal onderhoudend probeert uit te vissen.

[2003] Sam and the Flying Dutchman ****
Sam Gunn is een vast personage van Bova dat in tientallen kortverhalen opduikt. Een kortverhalenseriepersonage, zo je wil. Dit keer moet hij een chip bezorgen bij iemand die niet gevonden wil worden, terwijl hij zelf probeert te ontkomen aan een huwelijk. Een fijne afsluiter van deze bundel die ook de start van ruimtetoerisme beschrijft, en dat is een evolutie die wij met een beetje geluk de komende jaren zelf gaan meemaken.