De bezielde chroniqueur van haar tijd !

Wie enige kennis heeft van het lot van de joodse Etty Hillesum, kan moeilijk begrijpen waarom ze zich, zonder ook maar te willen nadenken over een ontsnappingsplan, overgaf aan wat de Duitsers eufemistisch de 'Auswanderung' noemden. Etty was dan ook op en top een beschouwer, een denker aan de zijlijn, geen daad gerichte persoonlijkheid behalve als het ging om het bijstaan van haar joodse medeburgers. Hoe haar complexe geest functioneerde, lees je in het standaardwerk van Judith Koelemeijer.

INSPIRATOR
Al vroeg had Etty last van wat zij 'vertroebelende onrust' noemde. Dat was een understatement voor een extreem gevoelige natuur die kon leiden tot depressies en de angst voor psychose, een aandoening die in de familie voor veel ellende zorgde. 'Bij Etty ging alles vreselijk diep', zei een vriendin over haar. Als ze bij Julius Spier, een gevluchte Duitse jood en psychochiroloog, in therapie gaat, komt er langzaam maar zeker meer evenwicht in haar psyche. Zijn behandeling zou in onze tijd niet geaccepteerd worden, zelfs als grensoverschrijdend gezien worden. Zowel de combinatie van handlezen en psychologie als het fysieke, zelfs erotische aspect van zijn sessies zouden nu als onprofessioneel bestempeld worden. Maar Etty ziet er geen graten in en leert veel van deze intelligente vaderfiguur.

EEN HOGER DOEL
Wanneer de naar binnen gekeerde jonge vrouw harder en harder geconfronteerd wordt met de repressie van de nazi's, moet ze de buitenwereld wel meer toelaten. Toch wijst ze diverse aanbiedingen om onder te duiken af. 'Etty kón het eenvoudig niet: handelen vanuit zuiver praktische motieven', schrijft Judith Koelemeijer. Wat ze wel kan is zich intens verbonden voelen met het lot van het joodse volk. Het idee van lotsverbondenheid leeft sterk in haar cultuur-historische wereld, ook bij haar mentor Julius Spier. 'Onderduiken was zo ver beneden je waardigheid', vindt ook vriendin Leonie. De eeuwenlange diaspora heeft haar voetafdrukken achtergelaten! Toch verandert Leonie in '42 radicaal van mening... en wordt het kindermeisje Jane. Dat gebeurt niet met de standvastige - of moet je zeggen 'naïeve' - Etty, zelfs niet wanneer een ondubbelzinnige getuigenis van een Duitse officier haar bereikt. 'Jullie worden vergast', waarschuwde hij.

WOORDEN OM GRIP TE KRIJGEN
En al die tijd schrijft Etty in haar dagboeken. Daarin praat ze met zichzelf en hoe langer hoe meer met god. De Allerhoogste geeft haar gemoedsrust en vooral kracht. Net zoals Spier wil ze zich niet overgeven aan verbittering en haat. Zelfs op levensbedreigende dagen is er ruimte voor haar droom om een kroniekschrijver te worden die met woorden getuigt. Vanuit kamp Westerbork, waar ze het lijden recht in de ogen kijkt, stuurt ze enkele brieven die kort nadien gepubliceerd worden. Net zoals de door haar bewonderde auteur Rainer Maria Rilke, maakt ze van haar persoonlijke epistels literatuur.

ALS EEN 'BILDUNGSROMAN'
Hoewel het onderwerp van deze biografie in een ver en vrij ontoegankelijk verleden ligt, is Judith Koelemeijer erin geslaagd om de wordingsgeschiedenis van Etty Hillesum op een nauwkeurige, flink gestoffeerde manier tot bij haar lezers te brengen. Je zit op de eerste rij als Etty van een a-religieuze jonge vrouw verandert in een voor god knielende gelovige. Je ziet haar Europese identiteit verruimd worden met het joodse gedachtegoed van de lotsverbondenheid. Je volgt haar weg van een onstabiele tiener naar een krachtige persoonlijkheid die boven haar angsten staat en voor alles trouw blijft aan haar ethische waarden.

'Terwijl Etty ten onder ging, kregen haar woorden een nieuw leven,' zo concludeert de schrijfster. Toen de tijd eindelijk rijp was voor de menselijke, in plaats van de onmenselijke kant van de oorlog, kon haar dagboek 'Het verstoorde leven' zelfs naar elke boekhandel. We zijn dan wel al in 1981! Met deze vuistdikke biografie, die je haar 'magnum opus' mag noemen, neemt Judith Koelemeijer 'haar literaire protégée' verder mee naar een toekomst waarin - laten we het hopen - plaats is voor heel wat wedergeboortes!
Lees meer op: https://inktkoelie.blogspot.com/