Levenstragedie met een glimlach

Kaas van Willem Elsschot, een Vlaamse klassieker uit 1933, nu (in 2017) opnieuw uitgegeven door Polis, met een nawoord van Peter Vandermeersch. Het boek verhaalt over Frans Laarmans, een klerk bij de General Marine and Shipbuilding Company, die naam wil maken in de zakenwereld. Hij laat zich dan ook graag door Mijnheer Van Schoonbeke overhalen om vertegenwoordiger te worden voor België en Luxemburg van een Amsterdamse kaashandel. Maar heeft hij genoeg kaas gegeten van de commercie om dit avontuur tot een goed einde te brengen? Het antwoord hierop is al duidelijk voor je goed en wel aan het lezen slaat (“Frans Laarmans, klerk […], daarna koopman, daarna wederom klerk”). Het is de weg ernaartoe wat dit boek interessant maakt.
Het verhaal van Laarmans leest als een sneltrein. Elsschots stijl is vlot, minimalistisch en tijdloos. Laarmans’ falen is beschreven met een mengeling van humor en mededogen. Hij werkt op je lachspieren, maar is tegelijkertijd ook zeer aandoenlijk.
‘Kaas’ is een dun boekje, het verhaal is kort maar krachtig. Elsschot is een meester in schrappen. Er staat, in de woorden van literatuurcriticus Menno ter Braak, “Geen woord te veel, geen gebaar te dik, geen opmerking overbodig”. Een roman die uitblinkt in eenvoud.
Los van de literaire pracht van Elsschots roman, schortten er wel een aantal dingen aan deze uitgave. Zo staat er een kemel in de flaptekst. Het is niet Boorman maar Van Schoonbeke die Laarmans de kaashandel inpraat. Boorman speelt amper een rol in ‘Kaas’. En het is jammer dat er in de tekst geen verwijzingen staan naar de aanwijzingen achter in het boek. Maar als je deze schoonheidsfoutjes naast je neerlegt, biedt deze roman je een frisse, grappige en intense leeservaring.