Zowaar, het is ECHT een herontdekt meesterwerk!

Op vakantie in Frankrijk las ik "De Thibaults" deel 1, de swingende nieuwe vertaling van het vergeten epos van de vergeten Nobelprijswinnaar Roger Martin du Gard. Een man die volgens zijn tijdgenoten even goed was als zijn leermeester Tolstoi, maar niemand kent hem nog: deze nieuwe vertaling zou dan de herontdekking betekenen van een helaas veronachtzaamd meesterwerk. En verdorie, dat is nog waar ook! Ademloos heb ik deze turf van ruim 800 bladzijden gelezen, vol ongeduld wacht ik op deel 2 dat pas in 2015 zal uitkomen, en in de tussentijd ga ik ander vertaald werk van deze man lezen. Want dit is naar mijn smaak echt een schrijver van de buitencategorie, mensen, en "De Thibaults" is volgens mij echt een meesterwerk!

Het verhaal speelt - in dit eerste deel althans- in de jaren voor WOI, en draait vooral om de twee broers Thibault: Antoine, die als dokter en man van de wetenschap vooral ingesteld is op de wereld van het praktisch en snel handelen, en de meer kunstzinnige en temperamentvolle Jacques, een totaal rusteloze zoeker naar het onmogelijke die alle knellende banden van familie en vriendschap en maatschappij verafschuwt, hoe zeer hij ook naar liefde smacht. De tegenstellingen en affiniteiten tussen deze twee broers (en de complexe wereldbeelden die zij vertegenwoordigen) worden echt adembenemend genuanceerd en helder uitgewerkt. Niet alleen in diverse echt swingend opgeschreven dialogen, maar ook in allerlei innerlijke monologen. Vooral in die innerlijke monologen wordt op echt geniale wijze zichtbaar gemaakt hoezeer de binnenwereld van beide broers vol zit met twijfels, onzekerheden, tegenspraken, veranderlijkheden, irrationele impulsen, vergissingen, maar tegelijk ook met inzicht en soms heel scherpzinnige analyse van de eigen psyche en eerder gemaakte keuzes. Prachtig vind ik vooral hoe helder deze binnenwerelden van beide broers worden beschreven, terwijl die binnenwerelden helemaal stijf staan van onhelderheid en complexiteit. Die complexiteit brengt Du Gard echt op geweldige wijze voor het voetlicht, met bewonderenswaardige genuanceerdheid en helderheid, zonder daarbij ooit de complexiteit te versimpelen of 'al te helder' voor te stellen. Briljant vind ik dat.

Het boek gaat bovendien over veel meer dan alleen de beide broers: er komt een hele reut intrigerende personages langs, allemaal met hun eigen complexiteit en meerkantigheid die ook weer uiterst genuanceerd en helder geëvoceerd worden. Allerlei onmogelijke liefdes passeren de revue: dit zijn liefdes die zowel bij Antoine als bij Jacques tot geniaal beschreven innerlijke omwentelingen leiden en tot nieuwe definities van wie zij zijn, en tegelijk is het fascinerend om de innerlijke twijfels van de betreffende (op zichzelf intrigerende) vrouwelijke personages ook nog eens mee te kunnen beleven. Maar nog fascinerender is zelfs nog de vaderfiguur: de katholieke vaderfiguur Thibault, die bij zijn zoons een ook weer prachtig beschreven combi losmaakt van liefde, verzet en vijandschap, en die bovendien het hele boek door een intrigerend raadselachtige en dubbelzinnige figuur blijft. Wie was hij nou echt? En wat heeft hij nou echt voor beide zoons betekend? Dat alles culmineert op enorme wijze in de even uitvoerig als adembenemend beschreven doodsstrijd van vader Thibault, een beproeving voor hem en zijn naasten, die weer aanleiding is voor werkelijk schitterende dialogen en innerlijke monologen over de verschrikkingen van de dood en over de afgronden die gapen onder elke zekerheid en elke orde. De brute dood van vader Thibault doet hem en zijn zoons nog meer twijfelen aan elke 'zin van het leven', want zowel de Christelijke zingeving als de wetenschappelijke zingeving staan machteloos tegenover het Niets. En precies die twijfel laat Du Gard prachtig helder en genuanceerd zien.

Het is dus een boek vol twijfel en tragiek. Maar ook een ongelofelijk rijk, stimulerend en inspirerend boek, omdat alle twijfel zo ongelofelijk helder en in al zijn facetten zichtbaar wordt gemaakt. Vader en zoons Thibault zijn zonder meer tragische personages omdat zij nergens een definitief rustpunt vinden, maar ook ongelofelijk rijke personages door hun veelkantigheid en hun vaak ongehoord lucide en prachtig verwoorde zelfinzicht. Ik heb geen idee hoe deel 2 verder zal gaan (al schijnt dat verklapt te worden in het nawoord van deel 1: vermijd deze spoiler!!), maar ik neem aan dat minstens een van de zoons dan ten onder zal gaan in WO I en dat de tragiek dus nog zal toenemen. Dat lijkt mij echter helemaal niet erg, want dat gebeurt dan vast op weer even stimulerende en inspirerende wijze.

Geweldig dat dit boek herontdekt is, prachtig dat er volgend jaar een volgend deel van uitkomt, heerlijk om te weten dat er nog meer van deze man is vertaald. Geen idee hoe het kan dat Roger Martin du Gard een tijd lang in de vergetelheid is geraakt, maar het kan mij ook niks schelen: hij is gelukkig herontdekt, en ik ga nog veel plezier aan hem beleven.