Franse hommage aan de whydunnit

Op de eerste pagina’s van Artikel 353 wordt hoofdpersoon Martial Kermeur gearresteerd voor de moord op een vastgoedontwikkelaar. Hij bekent direct en vertelt over de gebeurtenissen die tot deze daad hebben geleid. Dit compacte verhaal is daarom geen whodunnit, maar een intrigerende whydunnit.  

Op een haast onderkoelde manier vertelt Kermeur in de eerste pagina’s hoe hij samen met Antoine Lazenec ging vissen en hem tijdens deze tocht doelbewust overboord kieperde. Deze beschrijving gaat niet gepaard met uitweidingen over het motief voor de moord, of zoals de hoofdpersoon het zelf verwoord: ‘om er echt achter te komen wat er precies is gebeurd, heb ik sindsdien gedacht, zou je misschien bij een meeuw te rade moeten gaan.’ Hij is dan ook niet verrast als een paar uur later de politie op de stoep staat en hij voorgeleid wordt om zijn verhaal te vertellen aan een rechter.  

Het gesprek tussen de rechter en Kermeur neemt de rest van het boek in beslag. Deze setting doet haast filmisch aan, omdat er in detail ingezoomd wordt op deze twee hoofdpersonen. Als lezer voelt het daardoor of je zelf ook in die kleine ruimte zit en stiekem meeluistert. Dit komt omdat de Franse auteur Tanguy Viel het daadwerkelijke vertrek uitgebreid beschrijft, maar ook omdat je in het verhaal niet wordt ‘gestoord’ door andere personages. Of zoals de jury van de Grand Prix RTL-Lire verduidelijkt, de prijs die de auteur in 2017 voor dit boek won: ‘het verhaal wordt verteld als door een cameralens, onderbroken door onvergetelijke flashbacks.’  

Die flashbacks geven je steeds meer informatie over de gebeurtenissen die hebben geleid tot de uiteindelijk moord. Je leert over de plannen van Antoine Lazenec om een resort aan zee te bouwen, maar Kermeur vertelt je ook over persoonlijke aangelegenheden, zoals zijn ontslag en scheiding. Omdat het verhaal is gegoten in de vorm van een dialoog tussen Kermeur en de rechter, neemt de hoofdpersoon in zijn vertelwijze soms verschillende zijpaden.  

‘Misschien zat de klad er toen al in, ik weet het niet, en ik zeg niet dat een rol heeft gespeeld bij haar vertrek, ik zeg niet dat er die dag iets gebarsten is, maar het feit is dat alles blijkbaar zo nodig samen moest vallen, want als je goed kijkt, komt alles in het leven in een paar punten samen.’  

Hoewel het verhaal door deze lange zinnen niet altijd even lekker leest, is het wel een waarheidsgetrouwe weergave van een gesprek tussen twee personen, waarbij je antwoordt op de vraag van de ander, maar dit niet altijd meteen in volmaakte en logische volzinnen doet.  

Los van het ontrafelen van de motieven voor de moord op Antoine Lazenec, onderzoekt Viel in dit boek een aantal andere interessante vragen. Is moord ooit gerechtvaardigd? En wat betekent schuld? Kwesties waar de rechter in het verhaal zich over buigt, maar waar je als lezer ook een steeds sterkere mening over krijgt, naarmate je weet wat er zich in het dorpje heeft afgespeeld. Hoewel Artikel 353 geen thriller is, blijf je tot het einde benieuwd wat de rechter besluit. Door deze spanningsboog is het onbegrijpelijk dat de Nederlandse uitgever ervoor heeft gekozen om de titel van het boek uit te leggen. Artikel 353 is zo’n specifiek onderdeel van het Franse strafrecht, dat je door die kennis de uitkomst van het verhaal wel kunt raden.  

Ondanks deze uitglijder blijft Artikel 353 een intrigerend verhaal, vooral door het interessante inkijkje in de psyche van de mens. Het boek roept zelfs die eeuwenoude vraag op: als iemand mij zo tergt, zou ik dan in staat zijn om een moord te plegen? Als je de lezer zo aan het denken zet in een verhaal van minder dan 160 pagina’s, heb je als auteur een krachtig verhaal afgeleverd.