‘Rijk’ boek

Lessen is wat je noemt een ‘rijk’ boek, want veelomvattend. Niet alleen vertelt het de complete levensloop van de tobberige, maar uiteindelijk niet ongelukkige Roland Baines, die meer dan zeventig jaar beslaat. Ian McEwan vlecht er ook nog eens op knappe wijze de belangrijkste gebeurtenissen door uit een tijdvak dat loopt van 1959 tot 2020 in zijn dikste roman (476 pagina’s) tot nu toe: de Suez-crisis, de koude oorlog, de Cuba-crisis, Tjernobyl, de val van de Berlijnse Muur, Brexit en de Corona-pandemie.

Aanvankelijk had ik best veel moeite met al die zijweggetjes die de schrijver bewandelde. Zo kraakt hij gaandeweg ook nog eens kritische noten over de teloorgang van de natuur en het klimaat en waarschuwt bovendien voor de opkomst van de kunstmatige intelligentie. Het is allemaal wel erg veel voor één boek. Maar al lezende – dit boek stond op de rol van mijn leesclub - kreeg het verhaal me te pakken.

Cruciaal voor het verloop van Baines’ leven is dat hij op 14-jarige leeftijd misbruikt wordt door zijn pianolerares op de kostschool. Een affaire die enkele jaren zal duren. Het maakt hem onzeker en zorgt voor een levenslange onrust. Als hij dan ook nog eens tegen een wispelturige vrouw aanloopt, die van de ene dag op de andere met de noorderzon vertrekt en Roland met een pasgeboren baby achterlaat, snap je dat zijn levenslust een gevoelige knauw krijgt.

Toch ploetert hij stug door en het komt allemaal goed als een goede vriendin zich over hem ontfermt. En eigenlijk beschrijft McEwan dan een leven met familie en kinderen, sterfte, geboorten en ouder worden. Allemaal heel herkenbaar. In een interview met de Volkskrant vertelt de schrijver dat ongeveer een kwart van het boek autobiografische elementen bevat: ‘Ik heb altijd bewondering gehad voor schrijvers die meedogenloos uit hun eigen verleden putten. Dickens heeft zijn jeugd in wel zeven of acht romans verwerkt en ook contemporaine schrijvers als Bellow en Updike hebben dat gedaan.’

De kracht van dit boek is dat je onwillekeurig naar je eigen leven gaat kijken. Daarom vond ik het laatste deel van het boek het mooist, waarin Baines terugkijkt op zijn leven. Ik ben van dezelfde leeftijd (73) als McEwan en zijn hoofdfiguur in Lessen, Roland Baines, en vraag me met hen af: Wat…. als ik toen en toen? En heb ik het goed gedaan? En ben ik tevreden? Prachtig!
Één minpuntje: de hoofdstukken zijn te lang. Daar houd ik niet zo van.