Vakantieliefdes als businessmodel

‘Platform’ is de enige reisroman van Michel Houellebecq en speelt zich af in Frankrijk, Cuba en Thailand. Niet voor niets is de ondertitel ‘Midden in de wereld’. Aan de hand van het toerisme laat de roman zien dat het kapitalisme mondiale proporties heeft aangenomen, maar tegenkrachten oproept: een zinloos leven zonder liefde in het Westen, ellende en geweld in het Oosten.

Hoofdpersoon Michel is 40 en woont in Parijs, hij heeft een bullshit job in de culturele sector en werkt met minimale inspanning. Een liefdesleven heeft hij niet, ter ontspanning bezoekt hij peepshows. Zijn vader had een relatie met zijn dienstmeisje Aïcha en haar broer heeft hem daarom vermoord.

In het vooruitzicht van de erfenis boekt Michel een package deal naar Thailand. Immers: ‘Zodra West-Europeanen een paar dagen vrij hebben, haasten ze zich naar de andere kant van de wereld, ze steken de halve wereld over per vliegtuig, ze gedragen zich letterlijk als ontsnapte gevangenen’.

Veel plezier beleeft hij niet aan zijn reisgroep, hij vindt het maar een stel hypocrieten. Michel is vooral geïnteresseerd in de prostitutie. Valérie maakt deel uit van de reisgroep en wordt zijn vriendin. Ze blijven ook na de reis samen in Parijs. Eindelijk een relatie vol passie, eindelijk voelt Michel het leven terugkeren.

Valérie werkt bij de Aurore-Groep, een multinational die avontuurlijke reizen organiseert. Ze maken een inspectiereis naar Cuba om na te gaan waarom steeds minder mensen er hun vakantie boeken. Michel krijgt een ingeving als hij ziet hoeveel gemengde koppels er in het hotel zitten. Vakantieliefdes zijn een oplossing voor toeristen die thuis niet aan hun trekken komen en tegelijk voor de armen in de ontwikkelingslanden. Michel stelt zijn plan voor en Valérie slaagt erin het te realiseren. De Aurore-Groep biedt ‘intiem toerisme’ aan en het blijkt een mondiale succesformule.

Later gaan Michel en Valérie terug naar Thailand om het eens met eigen ogen te zien. Het onvoorziene gebeurt: bij een aanslag op hun hotel komen velen om het leven. Het is onduidelijk of het om een islamitische of een separatistische groep gaat. De Aurore-Groep had in het winststreven een irrationele factor over het hoofd gezien.

Valérie komt bij die aanslag om het leven. Michel overleeft het en besluit zich in Thailand te vestigen. Hij heeft zijn levenslust verloren en gaat schrijven, het is het verhaal dat we lezen. Zo is de cirkel van de roman rond, het boek begint en eindigt met een moord. Zo vader, zo zoon: ze delen het lot in de liefde.

Michel herinnert zich aan het eind van de roman hoe hij als jongen in de bergen naar het platform van een elektriciteitsmast klimt. Als hij boven op het platform staat, kijkt hij naar beneden in de duizelingwekkende diepte en voelt zich erdoor aangetrokken. Deze herinnering is een profetie van zijn toekomst. Als Michel op het hoogtepunt van zijn geluk is, is zijn ongeluk nabij.

Michel is een typische Houellebecq-held. Hij is eerder menselijk dan sympathiek. In zijn maatschappijkritiek is hij haarscherp, maar van ethische correctheid kun je hem niet verdenken. Vrouwvriendelijk is hij evenmin: vrouwen zijn er voor de lust. Misschien meent Houellebecq het, wil hij de lezer provoceren of zijn personage geloofwaardiger maken. Michel is een mengsel van goed en kwaad, een pure moraalridder zou onuitstaanbaar zijn.

Houellebecq schrijft meestal rechttoe rechtaan, zoals in de veelvuldige seksscènes. Maar zijn stijl is veel rijker. Er zijn talloze voorbeelden van ironie die de roman zo onderhoudend maken: ‘Ik dronk langzaam een Singha Gold en dacht na over de notie van het onherroepelijke’. Bovendien verwerkt Houellebecq non-fictie in ‘Platform’, bijvoorbeeld over toerisme, geschiedenis en gelezen boeken. Soms zijn deze feitelijke passages aan de lange kant. Ten slotte zijn er lyrische passages over de Thaise natuur en scherpe reisimpressies.

In ‘Platform’ lezen we een hartstochtelijke Houellebecq. De roman viert de bevrijding van Michel door de liefde, in de passie komt hij tot leven. Als lezer leven we met hem mee als zijn geliefde vermoord wordt en hij weer tot een leven van verveling veroordeeld is. Bovendien geeft het boek een kritische kijk op het toerisme. Reizigers zijn oppervlakkig en een multinational kijkt niet verder dan de winst. Toch is ‘Platform’ vooral een profetische roman, het verscheen vlak voor de aanslagen op de Twin Towers en lijkt het islamitisch terrorisme aan te kondigen.