Rijk en veelzijdig verhaal

“Het lijkt zo’n verspilling als je gewoon maar voor niets doodgaat. Zonde van je enige goede dood.”

Mijn interesse om dit boek te lezen werd gewekt door de beschrijving (in de korte inhoud) van de ontmoeting tussen Cyrus, het hoofdpersonage, en Orkideh. Orkideh, een Iraanse kunstenares, nodigt in het Brooklyn Museum in New York bezoekers uit voor een gesprek tijdens de laatste weken en dagen van haar leven. Ze heeft terminale kanker en al de behandelingen zijn stopgezet. Deze performance, Death-Speak, deed me meteen denken aan Marina Abramovic haar performancekunst in The Artist is Present. Hierbij stond verbinding, wel op een net iets andere manier, ook zo intens centraal. Een prachtig stukje kunst!

Deze ontmoeting tussen Cyrus en Orkideh vindt pas naar het einde toe plaats in Martelaar. Maar Kaveh Akbar heeft mij absoluut vanaf de eerste bladzijden weten te overtuigen met zijn doordachte schrijfstijl.
Cyrus werd geboren in Teheran in 1988. Enkele maanden later komt zijn moeder om bij een vliegtuigongeluk van Iran Air, veroorzaakt door een Amerikaanse luchtraket. Vader en zoon verhuizen naar Amerika en proberen daar een nieuw bestaan op te bouwen. De jonge jaren van Cyrus verlopen eerder rustig, maar drank en drugs eisen later hun tol. Na een openbaring neemt zijn leven een wending en wijdt Cyrus zich aan zijn schrijfproces over het martelaarschap, over mensen die gestorven zijn voor iets waarin ze geloofden. En zo komt hij uiteindelijk terecht bij Orkideh.

“Mijn moeder is om niets gestorven. Door een afrondfout. Ze moest haar dood delen met driehonderd andere mensen. Mijn vader is anoniem gestorven nadat hij tientallen jaren kippenstront had opgeruimd op een fokkerij van een groot bedrijf. Ik wil dat mijn leven – mijn dood – er meer toe doet.”

Martelaar is een rijk verhaal, opgebouwd in een soepele stijl. Heden en verleden lopen vlot in elkaar over door anekdotes, dromen en herinneringen. Als lezer maak je zo op een boeiende manier kennis met Cyrus, zijn beste vrienden en zijn familie. Centraal staat het Martelarenboek waar Cyrus aan werk. Zijn gedichten laten de lezer kennis maken met bijvoorbeeld Bobby Sands en Bhagat Singh, maar ook met mensen uit Cyrus zijn omgeving die de titel van martelaar verdienen. Heel bijzonder én origineel zijn ook de dromen waarin gesprekken tussen helden en dierbaren plaatsvinden. Wat zouden Lisa Simpson en de moeder Cyrus met elkaar kunnen bespreken? Met de nodige humor en cynisme verweeft Kaveh Akbar literatuur, geloof, politiek en maatschappelijke thema’s in Martelaar. Dit verhaal zet aan tot nadenken, maar het blijft toch luchtig. Moet je leven betekenis hebben gehad, moet je belangrijk zijn geweest voor anderen of een grote daad hebben gesteld, wat is de waarde van het leven,… En hierbij past, naar mijn mening, het verhaal van Orkideh zo mooi bij. Wat heeft zij opgegeven om iets voor een ander te betekenen? Voor mij voelde haar leven aan als het ultieme martelaarschap, ingetogen en pijnlijk mooi.

Ik vermoed dat iedere lezer weer iets anders moois of belangrijk uit Martelaar zal halen. Geniet dus van dit veelzijdig en rijk boek!