Aangrijpende en actuele roman over vriendschap

Het motto voorin het boek over ‘the bystander’ geeft precies weer wat ik zo ontzetten mooi vind aan dit boek, Meesterlijk hoe de schrijfster de persoonlijkheid van de verteller vormgeeft, namelijk door het hele verhaal te vertellen door zijn waarneming, waarbij steeds duidelijker wordt, dat die waarneming geen letterlijk verslag is van de gebeurtenissen, maar een persoonlijk verhaal, gekleurd door het verleden en het karakter van de hoofdpersoon.
Aanvankelijk kreeg ik de neiging enigszins neer te kijken op het personage van de verteller, de ik-figuur. Maar ik vond juist zijn menselijke beperkingen, die we allemaal hebben, ons onvermogen om objectief te zijn, om een held te zijn misschien zelfs, zo ontzettend mooi weergegeven door de manier waarop Judith Fanto ons door zijn bril laat kijken. Ik vond hem boven alles eigenlijk vooral gewoon een mens, niet een benijdenswaardig mens misschien, maar hoe hij zich tot de personen en gebeurtenissen in het boek verhoudt, is, hoe het velen van ons vergaat. De roman raakt me door de menselijke maat die haarfijn, maar zonder dat ik als lezer gedwongen word te oordelen, in de roman wordt afgetekend. De personages zijn geen bovenmenselijke figuren, niet het soort helden zoals bijvoorbeeld Roxanne van Ieperen die beschrijft in ‘het hoge nest’, waarin de hoofdpersonen alleen maar goed doen, nergens hun principes laten varen, of moeten geven en nemen om te overleven, iets wat onwaarschijnlijk is als je moet overleven onder een grillig en grimmig regime zoals dat heerste tijdens WO II.
Dat gold wat mij betreft niet alleen voor de verteller in ‘Narcis’, maar ook voor de beschrijvingen van de overige leden van de in de roman beschreven vriendengroep. Alle personages hebben iets dubbels, wat hen menselijk maakt. Je kunt minder of meer met ze sympathiseren, maar steeds is het tot op zekere hoogte voorstelbaar hoe ze zich gedragen. Daarmee vind ik het een roman die heel erg in deze tijd past, waarin mensen dicht om ons heen soms voor onszelf onvoorstelbare keuzes maken., Keuzes die maken, dat ik mijzelf ga afvragen of die nog verenigbaar zijn met mijn beeld van vriendschap. Waar gaat vriendschap over? Gaat dat over 100% vertrouwen, over dat je je tot achter de komma kunt voorstellen waarom iemand doet wat die doet? Of doen we daarmee de ander geen recht? Sterker nog, zijn wij zelf wel zo betrouwbaar en rechtgeaard? Vragen die de roman Narcis ons stelt, zonder te oordelen over het antwoord, dat wij onszelf daarop geven. Deze aspecten van vriendschap en medemenselijkheid vormen mijns inziens de kern van het verhaal. Judith Fanto beschrijft, roept ons op om onszelf te bevragen, maar oordeelt niet.

Dan is er de verhaallijn zelf: steeds als ik dacht te weten waar het verhaal naartoe zou gaan, meanderden we een andere kant op, waardoor ik het boek niet kon wegleggen.
Opnieuw, net als bij Fanto’s eerste roman Viktor, vond ik de taal bovendien zo schilderachtig dat ik als in een droom met de personages en hun belevenissen meeleefde. Het was alsof ik naast ze zat.
Kortom, een meesterwerk, dat naadloos past in het huidige tijdsbestek. Een actuele roman, waarin Judith Fanto messcherp blootlegt hoe wij mensen om gaan met - voor ons beperkte gedragspalet veel te grote en moeilijke - gebeurtenissen op het wereldtoneel. Genadeloos beschrijft zij hoe door die gebeurtenissen ontstane onderlinge tegenstellingen ons uit elkaar drijven, maar ook hoe we marchanderen met onze principes om te voorkomen, dat we buiten de boot vallen.
Een must-read!