Kameraadschap, ondanks racisme en oorlog

De bijzondere titel van dit boek trok mijn aandacht, net als het thema van de deelname door Afrikaanse soldaten aan de Tweede Wereldoorlog. Ik heb een zwak voor Conny Braam. In 2014 heb ik, na haar boeiende lezing over het boek “De handelsreiziger van de Nederlandse Cocaïne fabriek”, gesmuld van dat boek. Er zijn veel oorlogsboeken, zeker, dit boek laat ons een, voor mij, onbekend deel zien. Waarom hebben tienduizenden Afrikanen zich aangesloten bij het Britse leger? Duidelijk is dat Churchill ze evenals de Indiërs kon gebruiken, ze nodig had. Toen de Britse soldaten de mogelijk Duitse invasie probeerden tegen te houden, blokkeerden de Afrikanen in Egypte Hitlers opmars richting de olievelden van het Midden-Oosten. Wat een enorme teleurstelling moet het geweest zijn toen de soldaten merkten dat hier dezelfde racistische wetten golden. Braam beschrijft de nooit stoppende discriminatie op indringende wijze, de stinkende latrines bij het prikkeldraad,de laatste zijn bij de verdeling van voedsel en dekens. We volgen de hoofdpersoon Jakob Witbooi en zijn mede soldaten op hun zware tocht, zijn getuige van hun mislukte strijd tegen de nazi’s. Tja, als je speren tot je beschikking hebt… Gevangen, verscheept naar Europa, begint het zwaarste deel van hun tocht: via Italië lukt het de krijgsgevangenen te ontsnappen, om uiteindelijk in Auschwitz te belanden. Prachtig en hoopgevend is de identiteitswissel van Witbooi en de jood Rabinowitz, schokkend dat Roosevelt en Churchill hun belofte tot zelfbeschikkingsrecht niet nakomen.
Braam schrijft een roman, die spannend en meeslepend is. Vele personages van de soldaten zijn niet uitgewerkt, wat de leesbaarheid niet ten goede komt. Het hadden er wel wat minder mogen zijn wat mij betreft. Prachtige namen komen voorbij: Andries Matroos, Berend Skrywer en Tom Draghoender, wat had ik ze graag beter leren kennen… Jantjie Jafta daartegen vergeet je niet meer, het misbruik door de Duitsers waardoor hij voor kleine extraatjes kan zorgen, de groeiende vriendschap tussen de mannen, hun uithoudingsvermogen, het heeft diepe indruk gemaakt.