Een verrassend verlicht verhaal

Schommelende schepen, radicale revoluties en kolossale koloniën. De achttiende eeuw heeft een enorme invloed gehad op het hedendaagse leven. Het wordt niets voor niets de eeuw van de rede genoemd. In deze eeuw vond namelijk een enorme groei van de wetenschap plaats door de filosofische stroming genaamd de verlichting. Hierbij stond het idee centraal dat de enige bron van kennis de rede is. In Europa vonden veel politieke, wetenschappelijke en maatschappelijke veranderingen plaats. In Italië waren ontzettend veel mensen erop gebrand om een belangrijke positie te bereiken in de samenleving in deze periode. Een van die mensen was Giacomo Casanova, een avonturier uit Venetië, van wie er allerlei dagboeken zijn gevonden over onder andere zijn liefdesleven. De schrijver Arthur Japin had al eerder succesvolle historische romans geschreven en het leven van Giacomo Casanova werd de inspiratie voor zijn nieuwe roman. ‘Een schitterend gebrek’ van Arthur Japin is een liefdesroman met een verlichtend randje, wat het boek erg bijzonder maakt.

In de achttiende eeuw ontstaat er op het Italiaanse platteland in Pasiano een liefde tussen de 14-jarige Lucia en de 17-jarige Giacomo Casanova. Ze beloven elkaar de eeuwige liefde, maar vlak voordat Giacomo terugkomt van zijn reis, vlucht Lucia. Deze beslissing van Lucia heeft de levens van beide geliefden compleet veranderd. Tijdens haar reis ontdekt ze wie ze echt is en evalueert ze de keuzes die ze heeft gemaakt in het verleden. Bij een latere ontmoeting in Amsterdam van Lucia en Giacomo, komt Lucia erachter hoe erg ze de kijk van Giacomo op liefde en vrouwen heeft veranderd. Welke reden was belangrijk genoeg voor Lucia om zichzelf de kans op de ware liefde te ontnemen?

Ten eerste is de verlichting goed terug te zien in de ontwikkeling van de hoofdpersoon. De hoofdpersoon Lucia is geboren in Pasiano waar ze samen met haar ouders een niet al te rijk bestaan leidt. De ouders werken voor de gravin van Montereale en Lucia is een kamermeisje van de villa. Monsieur de Pompignac, een leermeester uit Frankrijk, voedt Lucia op om haar kans te laten maken bij Giacomo, de jongen waarop ze verliefd is geworden. Bij deze erg wetenschappelijke opvoeding moet ze boeken en verhalen zoals ‘Dialogues des Morts’ en ‘Histoire de l’Église de l’Empire’ lezen. Ze behandelen ook samen diverse filosofen en wetenschappers. Door de opvoeding is Lucia getransformeerd van een boerenmeisje naar een edele vrouw. De ontwikkeling van de hoofdpersoon draait vooral om de omschakeling van vertrouwen in het gevoel naar vertrouwen in het verstand. Tijdens de verlichting was het rationalisme erg belangrijk. Dit is een stroming in de filosofie die vertrekt vanuit het idee dat de rede de enige bron van kennis is. In de metamorfose wordt dus ook de verlichting aangetroffen, aangezien ze na een wetenschappelijke opvoeding verandert van een boerenmeisje dat vertrouwt op gevoel, naar een edele vrouw die vertrouwen heeft in de rede.

De verlichting wordt ook geuit in de vele karakters die Lucia tegenkomt tijdens haar reis. Lucia vlucht uit Pasiano om Giacomo te ontlopen, dus ze gaat op reis naar het zuiden van Italië. Als ze op zoek gaat naar een baan en onderkomen, komt ze signora Morandi tegen. Dit is een vrouwelijke wetenschapper die samen met andere hoogopgeleide vrouwen verhitte filosofische en maatschappelijke discussies houdt. Een van de vrouwelijke wetenschappers waarmee Lucia haar reis vervolgt, is Zélide. Dit is een wetenschapper die zichzelf bezighoudt met archeologische opgravingen en het ontwerpen van vliegmachines. De vrouwelijke wetenschappers hadden voor de achttiende eeuw een slechte positie op de maatschappelijke ladder. Tijdens de verlichting streefden ze eindelijk naar een volwaardige plaats in de samenleving, wat ook wel bekend staat als emancipatie. De verlichte ideeën zoals emancipatie komen dus ook voor in de karakters van het boek, wat vooral terug te zien is in de vrouwelijke wetenschappers signora Morandi en Zélide.

Ten slotte is een van de thema’s van het boek erg representatief voor de verlichting. Het thema waarop hierbij gericht wordt is de balans tussen gevoel en verstand. Het boek is geschreven in een ik-perspectief vanuit Lucia. Hierbij worden dus ook haar gedachten weergegeven. Een veel voorkomend onderwerp van haar gedachten en gesprekken is de balans tussen gevoel en rede. Ze komt veel verschillende mensen tegen met hun eigen kijk op deze moeilijke kwestie. Zo zegt Zélide dat de rede ons vele mogelijkheden tegelijk biedt en de intuïtie daaruit de beste kiest. Monsieur de Pompignac zegt juist dat kennis ons wijst op ons gemis en ons berooft van onze zorgeloosheid en onschuld. Door deze diverse denkbeelden moest ik tijdens het lezen soms het boek sluiten om de informatie in mijn eigen hoofd te verwerken en mijn eigen mening te kunnen vormen. Dit is een teken dat dit boek je echt laat nadenken vanuit verschillende opzichten, wat het verhaal bijzonder maakt. Tijdens de verlichting waren er verschillende opvattingen over het revolutionaire rationalisme. De verlichting komt in het boek dus ook terug door het thema over de balans tussen gevoel en rede, waarbij Lucia allerlei verschillende opvattingen over de kwestie tegenkomt.

Er zijn dus diverse elementen die een verlichte tint aan dit boek geven. De ontwikkeling van de hoofdpersoon heeft namelijk alles te maken met het omschakelen van de manier van denken en de wetenschappelijke opvoeding. Verder komen er veel personages, zoals de hoogopgeleide vrouwen, in het boek voor die alles te maken hebben met emancipatie. Tot slot werd de balans tussen intuïtie en rede goed afgebeeld in het verhaal. De ondertoon van de verlichting maakt het boek heel bijzonder en het verhaal zal je nog een lange tijd nablijven nadat je het hebt gelezen. Om dit boek over te slaan is dus echt een (schitterend) gebrek.