De magie van woorden

In het jaar 1921 bezoekt de Britse schrijver William Somerset Maugham (1874-1965) Maleisië, dan nog een Britse kolonie. Willy, zoals de schrijver liefkozend wordt genoemd, is in die dagen een beroemdheid, bekend om zijn toneelstukken en korte verhalen en een graag geziene gast op feesten en bijeenkomsten. Hij reist veel en doet tijdens die reizen inspiratie op voor zijn verhalen. Zo ook in Maleisië, of Malaya, zoals het dan nog heet. In 1926 publiceert hij daarover de verhalenbundel ‘The Casuarina Tree’, waarin de Britse koloniale bevolking wordt neergezet als hypocriet, bekrompen en conservatief. Het boek viel dan ook niet heel lekker in de Britse kolonie.

Willy’s bezoek aan Penang, een eiland voor de westkust van Malaya, staat centraal in ‘The House of Doors’, de derde roman van de Maleisische schrijver Tan Twan Eng. Het verhaal volgt Willy terwijl hij de indrukken opdoet en de verhalen hoort die hij later in zijn eigen boeken zal verwerken. Tijdens zijn verblijf in Penang raakt Willy bevriend met Lesley, een fictief karakter, de vrouw des huizes van zijn logeeradres. Dit is op het eerste gezicht een wat onwaarschijnlijke vriendschap: Lesley lijkt een brave huisvrouw terwijl Willy een man van de wereld is. Toch blijken ze meer met elkaar gemeen te hebben dan op het eerste gezicht lijkt.

Het boek is opgebouwd uit hoofdstukken die gaan over Willy, in personaal perspectief, en hoofdstukken die worden verteld door Lesley, in ik-perspectief. Door die manier van vertellen zit je vooral Lesley dicht op de huid, en zou je haar als de eigenlijke hoofdpersoon van het boek kunnen zien. Al snel wordt duidelijk dat dit een traag boek is; het is dus zeker géén aanrader voor lezers die houden van actie en snelheid. Je waant je echt in 1921, en dat heeft los van de setting ook te maken met de stijl: de raamvertellingen, de traagheid en de uitgebreide omschrijvingen van de omgeving en de persoonlijkheden en hun onderlinge relaties. Het zou zo een verhaal van Somerset Maugham zelf kunnen zijn.

Toch gebeurt er ook juist heel veel in het boek. Onder de oppervlakte van die traagheid en de in elkaar verstopte verhalen snijdt Tan namelijk een paar grote thema’s aan: homoseksualiteit (in die tijd nog illegaal, met alle gevolgen van dien), de positie van de vrouw, interraciale relaties, de opkomst van het communisme en de hypocrisie van de koloniale samenleving. Het mooie is dat deze grote thema’s wel door het verhaal vervlochten zijn, maar dat de schrijver de conclusies aan zijn lezers overlaat. Zijn hoofdpersonen blijven mensen uit het begin van de 20e eeuw, met hun eigen waarheid en wereldbeeld.

Maar het is de magische schrijfstijl die dit boek echt een plezier om te lezen maakt OK, je moet wat traagheid kunnen verdragen, maar geef je je over aan de magie van de woorden, dan waan je je binnen de kortste keren in Penang, zit ook jij onder de sterren op de veranda naar Lesley’s verhalen te luisteren, zwem je midden in de nacht tussen de lichtgevende algen in de zee, en loop je door de drukke Chinese wijk van Penang. Je ziet het niet alleen voor je, je hoort, voelt en ruikt het ook. Zonder veel woorden te gebruiken, maar wel precies de goede, schept Tan een compleet universum. En is dat niet de magie waar het uiteindelijk om gaat, in verhalen?