Indrukwekkend en confronterend

Als je in de Tweede Wereldoorlog bij de NSB zat, was je fout. Of je al lang voor de oorlog lid was en nooit lid af was geworden, of dat je actief met de Duitsers samenwerkte en landgenoten verried of nog erger, maakte aan het eind van de oorlog niet uit, althans, niet in eerste instantie in interneringskampen zoals Westerbork. Daar werden alle “slechteriken” op een hoop gegooid. Als nageslacht van een NSB’er was je ook fout, zelfs als je nog jong was, geen weet had van wat er allemaal speelde en al helemaal geen invloed kon uitoefenen op wat je ouders deden. Antje Buursma was zo’n kind. 4328, dochter van een zwarthemd vertelt haar verhaal.
Het begint met een hoofdstuk waarin Antje, samen met een hoop anderen, naar kamp Westerbork loopt. Enkele dagen later wordt zij daar achttien. Er zijn steeds afwisselend enkele hoofdstukken die zich bij de barakken afspelen, en hoofdstukken die laten zien hoe het Antje tijdens de oorlog verging. Achter de nummers van deze laatste hoofdstukken staan hakenkruizen, iets wat ik confronterend vond, maar eigenlijk is de inhoud van het boek pas echt schokkend.
Voor de oorlog is Antje bevriend met Roelie, Tiny en de joodse Milly. Wanneer Antjes vader trots in zijn zwarte uniform van de WA door de stad gaat, willen Antjes vriendinnen en veel andere mensen niets meer van haar weten.
Antje houdt van orde, structuur, duidelijke regels, sporten, marcheren en zingen; zaken die ze allemaal vindt bij de Jeugdstorm. Ook heeft ze het er gezellig, want de andere kinderen van NSB’ers kotsen haar niet uit. De jongensverslinder Grietje wordt nu haar vriendin.
Ze vindt het wel vervelend dat de Nederlandse vlag, die bij de Jeugdstorm altijd wordt gehesen, wordt vervangen door de nazivlag, maar die hangt nu eenmaal overal. De leden doen ook goede dingen, zoals Sinterklaascadeaus regelen voor arme mensen en boeren helpen bij het oogsten.
Antjes moeder en Grietje belanden ook in Westerbork, waar zij een hoop ellende meemaken. De lezer leert wat Antje door de honger bereid is om te eten, wat zij soms (bijna) doet uit zelfbehoud, dat ze als beesten worden behandeld. Zoals Antje het zelf in het boek verwoordt: “Sinds vader voor de WA ging werken, word ik als uitschot behandeld, daar ben ik aan gewend. Als beest behandeld worden zal ook wel wennen, maar ik wil geen beest worden.”
Aan het eind van het boek heb je Antjes belevenissen van tijdens de oorlog en haar verblijf in Westerbork meegemaakt. In werkelijkheid heeft deze periode Antjes hele leven beïnvloed, ze bleef altijd die dochter van een NSB’er.
Na Antjes verhaal komt een stukje verantwoording van de schrijfster. Zo leer je (deels) hoe het Antje verder vergaan is, waar Bianca Mastenbroek haar research deed, en dat het boek ongeveer 70% exact waargebeurd is, en 30% aangevuld met andere waargebeurde of realistische zaken.
Alles samen is het een ontzettend goed boek geworden. Indrukwekkend en confronterend. Een aanrader!