Ode aan kleine levens in een groots landschap

Tommy Wieringa heeft met de Heilige Rita een episch beeld geschetst van een streek die tegen wil en dank verandert. Niet omdat de bewoners dat willen maar omdat de tijd nu eenmaal niet tegen te houden valt. Een roman waarin grootse thema’s als immigratie, de teloorgang van de provincie, en oprukkende criminaliteit op vernuftige wijze vervlochten worden met de levens van kleine mensen.

Het rustige Mariënveen wordt opgeschud als Anton Rubin, een uit de Sovjet Unie gevluchte rus letterlijk uit de lucht komt vallen. Aanvankelijk brengt hij een gevoel teweeg van opwinding en blijdschap, geladen met een boodschap van vooruitgang maar als de gewonde Anton Rubin is opgelapt verdwijnt hij weer, met Pauls moeder. Paul Kruzen is dan acht jaar. De kleine Paul blijft achter met zijn vader en bevriest in de tijd. Hij zal het ouderlijk huis nooit verlaten, hij zal zijn geboorte dorp nooit verlaten en zal nooit aan een vrouw komen.

Paul leidt een eenvoudig en teruggetrokken bestaan op de boerderij van zijn vader. Hij runt er een winkeltje in militaire parafernalia en curiosa. Hij heeft al vroeg geleerd niet te groot te dromen. Zijn leven kent een vast patroon van het bezoek aan het café met het biljart, gerund door chinezen, en de vaste uitjes naar het bordeel net over de Duitse grens. Hedwiges die het dichts in de buurt komt van wat je een vriend zou kunnen noemen en zijn vader zijn de enigen die een rol van enige betekenis in zijn leven spelen. En natuurlijk zijn moeder, zijn altijd afwezige moeder die met haar vlucht een allesbepalende rol in zijn bestaan opeist. Dat leven wordt ernstig verstoord door de brute overval op Hedwiges. Pauls bestaan schudt op z’n grondvesten. De boze wereld valt weer in het leven van Paul die deze keer niet van plan is bewegingloos toe te kijken.

Wieringa gaat stilistisch volkomen los met een meesterschap dat uniek is in de Nederlandse letteren. De roman knettert van de prachtige volzinnen die stuk voor stuk een ode zijn aan de kleine levens van kleine mensen tegen de achtergrond van het grootse maar onvermijdelijk veranderende Twentse landschap. Het boek stevent af op een noodlottig einde dat episch en magistraal geschreven is en de lezer uiteindelijk toch nog verrast.

Wat een fenomenaal boek is dit!