Geen leven maar een kliniek na de dood

Wat gebeurt er als je dood bent? Is er een hiernamaals of een leven na de dood? Het is een vraag die we niet kunnen beantwoorden maar Dimitri Verhulst geeft literair gestalte aan zijn ideeën hierover in ‘Hebben en zijn’. In dit boek is er geen leven maar een afkickkliniek na de dood. Doden moeten afkicken van het leven en als ze daarin falen worden ze opnieuw geboren en begint het hele leven dat ze hebben geleid weer van voren af aan. Malodot is omgekomen bij een verkeersongeval (zijn auto raakte een hert) en belandt dus in de kliniek. Doel is tot inzicht te komen dat het leven vreselijk is en dat je beter dood kunt zijn. Met therapiesessies, gesprekken met andere patiënten, één-op-ééngesprekken met de hoofdbehandelaar, ‘vitapleisters’ (een soort nicotinepleisters) en methodes als desensitisatie (een slecht moment uit je leven herbeleven) moet dat doel worden bereikt. Maar gaat dat lukken bij Malodot?

Malodot moet afkicken van het verslavende leven, voor de lezer een Dimitri Verhulst lezen dan ook weer verslavend. Je raast door ‘Hebben en zijn’ heen en Verhulsts typerende (zwartgallige) humor en ironie zorgen ervoor doen je op elke pagina glim- of zelfs schaterlachen. Het hoofdstuk waarin Malodots kamergenoot Didier zijn examen scheikunde beschrijft (of eigenlijk: hoe hij zijn scheikundelerares n**** om toch voor scheikunde te slagen) was echt hilarisch. De beste literaire seksscène van 2022!

Lachen dus die nieuwe Verhulst, maar je krijgt er wel een gevoel van alsof dit een leuk tussendoortje is. Vergeleken met andere romans uit zijn rijke oeuvre zoals ‘De helaasheid der dingen’ of ‘De laatste liefde van mijn moeder’ vond ik plot en personages in ‘Hebben en zijn’ wel redelijk oppervlakkig. Van Malodot kom je niet zoveel te weten, behalve dat hij in de reclame werkt en dat hij met Lauralouise is.

Dat hij een verhouding krijgt met medepatiënt Albertine vond ik ook wat bij de haren erbij gesleept en ietwat clichématig, bijna soapachtig. Het ontstaan van de verhouding kwam niet helemaal over omdat er ook (groeps)therapieën en gesprekken met de Counselor zijn. Er wordt ook veel op andere patiënten zoals de genoemde Didier ingegaan. Dat biedt aangename verstrooiing maar wellicht had Verhulst hier en daar iets moeten weglaten - dan maar minder grappige zijlijnen - en wat betreft Malodot juist iets moeten uitdiepen. Hij blijft nu meer een ‘flat character’.

Daarnet noemde ik de Counselor al. Hij is een figuur die ik toch wat hinderlijk aanwezig vond, met name omdat hij in de gesprekken met Malodot meer een monoloog opvoert. In het taalgebruik van de Counselor zie ik best een stijlbreuk met de rest van het boek. Het is wat hoogdravender en filosofisch ook. Zo geeft hij een exposé over hoe verslaving je herinneringen vervormt (ook aan minder leuke dingen) en wat neurotransmitters, receptoren en een of ander eiwit ermee te maken hebben. Wel erg technisch!

Het is duidelijk dat ‘Hebben en zijn’ ook voor Verhulst nieuw terrein is en hij lijkt vooral erop uit te zijn om de lachers op zijn hand te krijgen. Dat is hem met verve gelukt; ik heb het boek op vakantie aan het zwembad gelezen en je kunt ‘Hebben en zijn’ zonder meer meenemen op vakantie. Je vakantie zal er niet door vergald worden; al gaat het over de dood, het is een ‘licht’ boek. Maar verwacht geen groot Literair Meesterwerk.