Niet meer dan een pallet van zinloos geweld

Hoeveel thrills mag je van een thriller verwachten als je al op voorhand weet wat de hoofdpersoon is overkomen, dat zij die nachtmerrie heeft overleefd en dat de dader uiteindelijk wordt ingerekend? Of misschien beter: wat heeft een verhaal dan nog te bieden? Zeker, er zijn meer romans geschreven waarin het er nauwelijks toe doet of de hoofdpersoon het er levend afbrengt en wie de misdadiger is. Daarin gaat het over subtielere kwesties, zoals: hoe heeft het ooit zo ver kunnen komen? Hoe wordt een mens een slachtoffer of, andersom, een dader? Of hoe kan het gebeuren dat je als slachtoffer emotioneel afhankelijk wordt van degene die het op je leven heeft voorzien; het zogenaamde ‘Stockholmsyndroom’. De schrijver die daarvoor kiest, maakt het zichzelf niet gemakkelijk. Het vereist namelijk meer kwaliteiten dan je nodig hebt om een who-dunnit te schrijven.
Thea Dorn heeft die kwaliteiten niet en daardoor is haar literaire thriller De meisjesmoorden een volstrekte mislukking geworden. Het verhaal heeft niet zoveel om het lijf: op een zomernacht wordt de negentienjarige Julia Lenz in haar woonplaats Keulen ontvoerd door een man in een Porsche. Hij neemt haar mee naar zijn huis, waar hij haar in de kelder mishandelt en een aantal keren misbruikt. Precies zoals zijn grote voorbeeld Dutroux dat enkele jaren eerder deed. Maar David, zoals de man blijkt te heten, is een misdadiger van het rusteloze soort. Op een dag zet hij Julia in zijn auto en dan begint een reis door België, Frankrijk en Spanje die weinig meer oplevert dan heel veel zinloos geweld. Overal waar ze komen worden er mensen vermoord; vrouwen vooral. En het opmerkelijke is dat Julia op den duur van slachtoffer medeplichtige wordt. Niet zozeer doordat zij nalaat de vrouwen op wie David het gemunt heeft, voor het naderend onheil te waarschuwen; bij een aantal moorden speelt zij een actieve rol tijdens de voorbereidingen. Tussen Julia en David ontwikkelt zich een bijzondere relatie, die in de literatuur beschreven wordt als Stockholmsyndroom.
De grootste fout die Thea Dorn gemaakt heeft, is haar consequente keus voor een verteltrant in retrospectief. Geen moment staat zij het de lezer toe te vergeten dat Julia’s nachtmerrie inmiddels voorbij is, zodat je nooit echt wordt meegesleept door het verhaal. En dat is toch de meest basale eis die je aan literatuur mag stellen. Vrijwel iedere gebeurtenis wordt van commentaar voorzien. Soms van het type ‘Was-het-allemaal-anders-gelopen-als-ik-toen-anders-had-gereageerd?’, maar meestal is het commentaar van verteltechnische aard. Zoals in de volgende passage: ‘Ik neem het je niet kwalijk als je hier vragen bij hebt. Ik ben het gewend. Je zult bijvoorbeeld willen weten: beste Julia, weet je héél zeker dat het geen alarmpistool of een neppistool was? Antwoord: ja, ik weet het heel zeker.’ Op den duur wordt dat hoogst irritant.
Ik vind het moeilijk De meisjesmoorden een literaire thriller te noemen, zoals het omslag wil doen geloven. Het is een relaas, over heel veel zinloos geweld. Met een wat verrassende wending aan het eind, dat dan weer wel. Maar ook deze is niet inhoudelijk maar van verteltechnische aard. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat Dorn graag weer een boek wilde schrijven, maar de echte inspiratie ontbeerde. Dan krijg je zoiets. Jammer.