Yorkshire writing avant la lettre

Je zou er een quizvraag van kunnen maken. Uit welk oeuvre komt de volgende passage: ‘Wat is dit voor een dorp? [-] het ziet eruit als het meest onschuldige en vreedzame stukje Engeland dat je je kunt voorstellen. Waar, om Mr. Pye te citeren, nooit iets gebeurt.’ Gegarandeerd dat de echte kenner het onmiddellijk als typisch-Agatha-Christie herkent. En dat is het ook: Engeland, Zuid-Engeland om precies te zijn, aan het begin van de jaren veertig. De wereld is er nog overzichtelijk: je hebt de grote stad en je hebt de provincie. Waar het altijd hoogzomer is en de mensen het leven tot een kunst lijken te hebben verheven. Waar dorpjes bevolkt worden door arme, maar eerlijke, hardwerkende mensen en typische vertegenwoordigers van de upper middle class; de dorpsnotabelen. En juist daar, waar je dat het minst zou verwachten, gebeuren de vreselijkste dingen. Moord en doodslag en alles wat daar doorgaans aan vooraf gaat. Tenminste, als je de boeken van Agatha Christie als een betrouwbare gids beschouwt.
Het dorp waar De giftige pen, de novelle waaraan bovengenoemd citaat is ontleend, zich afspeelt, heet Lymstock. U zult het tevergeefs in de atlas zoeken; het bestaat namelijk niet. Toch verrast Google met een groot aantal hits en allemaal verwijzen ze naar dit ene boek van Agatha Christie. Lymstock is de plaats die Jerry Burton uitkiest om volledig te herstellen van een vliegtuigongeluk. ‘Gezonde lucht, een rustig leven, niets om handen – dat hebt u nodig,’ houdt zijn arts hem voor. ‘Niets doen dan eten, slapen en zoveel mogelijk een plantenleven leiden.’ Maar daar komt natuurlijk weinig van; anders hadden we er nooit iets van vernomen. In het begin overigens nog wel. Burton en zijn zuster Joanna doen hun best om zich zo snel mogelijk een plaatsje in het dorpsleven te verwerven en dat kan alleen door bezoekjes af te leggen en thee te drinken; heel veel thee. Bij oude vrijsters, de onvermijdelijke oud-majoor, de dorpsarts en natuurlijk de notaris. Tot ze op een dag een anonieme brief vol smerige insinuaties krijgen. Aanvankelijk kan Burton er nog om lachen, maar als niet veel later blijkt dat ook andere mensen in het dorp dit soort brieven hebben gekregen, lijkt er toch meer aan de hand te zijn. Dit is het werk van een zieke geest. En dan valt er op een kwade dag een dode en niet veel later nog een. Van een boosaardige grap kan dan geen sprake meer zijn.
Zoals alle personages is ook de plaatselijke politie in Christies werk niet meer dan een karikatuur: hardwerkend, betrouwbaar maar niet erg intelligent. En dus moet Miss Marple, die toevallig in het dorp logeert, eraan te pas komen om het raadsel op gewiekste wijze – gewoon goed nadenken – op te lossen. Wat haar natuurlijk lukt.
Uitgeverij Sijthoff is al een geruime tijd bezig onder de titel De wereld van Miss Marple werk van Agatha Christie opnieuw uit te geven. Telkens twee korte romans, of novelles zo u wilt, in één band, De giftige pen gaat vergezeld van het kortere Wie adverteert een moord! Ook in dit geval laat de titel weinig te raden over: in een Engels dorpje wordt een moord aangekondigd met een advertentie in de dorpskrant. Heel nauwkeurig zelfs: plaats, datum en tijd worden genoemd. Het leidt tot een hoop commotie waarin opnieuw een hoofdrol is weggelegd voor Miss Marple.
Agatha Christie heeft met haar plattelandsthrillers de aanzet gegeven tot wat Minette Walters vele jaren later ‘Yorkshire writing’ noemde: een zeer beschrijvende stijl, waarin het creëren van sfeer soms belangrijker lijkt dan het misdaadverhaal zelf. Daar hou je van of niet; een tussenweg lijkt er niet te zijn. Ik ben ervan overtuigd dat de liefhebbers het initiatief van Sijthoff van harte toejuichen. En dan is het een goed initiatief, want zulke liefhebbers zijn er nog genoeg.