Krachtig en overtuigend literair debuut over dorpsgeheimen

Plaats van handeling: Veendijk, geboortedorp van hoofdpersoon Simon van Wijk, getrouwd, vader van een puberzoon en werkzaam als visfileerder. Zijn leven bestaat uit werken, vis, kerk, en voetbal. Al sinds zijn jeugd droomt hij ervan om te gaan reizen en zijn saaie geboortedorp te verlaten, maar dat is er om diverse redenen nooit van gekomen. Plotseling keert zijn jeugdliefde Neva weer terug in het dorp, waarna blijkt dat dit al de derde keer is dat deze vrouw voor flinke opschudding zorgt. De twee vorige keren is zij steeds even plotseling vertrokken als dat ze gekomen was. Daarbij liet ze de dorpelingen telkens in verwarring achter. Wie is deze mysterieuze dame, die hoofd en hart op hol kan brengen? Haar terugkomst zet een verhaal in gang waarbij eenieder zich afvraagt: wie is zij,  welke geheimen draagt ze met zich mee? En zij is uiteraard niet de enige die geheimen heeft, welke rol spelen de dorpsgenoten en hun verleden hierin? 

Door middel van de flashbacks die op de juiste momenten zijn geplaatst, waarbij continu heen en weer wordt geschakeld tussen heden en verleden, ontvouwt zich langzaam een verhaal dat ons nog lang bijblijft. Door deze tijdsprongen hoop je dat er nog iets bij te sturen valt, dat een naderend onheil af te wenden is. Er hangt constant een dreigende spanning in de lucht, voelbaar als bij een bijna beginnende onweersbui, die hoe dan ook vraagt om een uitbarsting.  

Het getuigt van veel vakvrouwschap om thema’s als vriendschap, liefde, familie, de oorlog en opgroeien in een dorp op originele wijze uit te werken, zonder in clichématigheden te vervallen. Van Leest is hierin zeer geslaagd. Haar taalgebruik is passend: ze schrijft to the point, gebruikt korte zinnen, zonder franje, zonder veel details, maar wel degelijk met humor. Aansluitend bij de mannenwereld waarin de Veendijkers in dit boek opereren. Hierin zou men een resonans van de nuchtere Veendijker kunnen zien, die ook leeft volgens het motto ‘zeg de dingen zoals ze zijn’, en ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg.’ Althans, voor de buitenwereld. Hoe ga je om met een vreselijk schuldgevoel? Hoe leeft men dit leven? De filosofische ondertoon is duidelijk aanwezig.  

Simons eenzaamheid is op sublieme wijze door het boek heen verweven, waardoor een realistische sfeer en toon worden neergezet. En ook de overige karakters komen goed uit de verf: zo wordt er net genoeg prijsgegeven van het mysterieuze personage Neva om ook vanuit haar kant de dingen te begrijpen. Daarnaast zijn de karakters van de overige dorpsgenoten die een rol van belang spelen in deze roman ook stevig neergezet, waardoor we een met een soort helikopterview naar de dorpelingen kunnen kijken en naar de rol van elk van hen in deze mozaïekvertelling. 

Uiteindelijk bereikt de tragiek een climax die je niet aan ziet komen. Daardoor wordt in één klap de sterk gekozen titel verklaard. De mooi uitgewerkte karakters, het verhaal dat je voorstelling te boven gaat maar tegelijkertijd nergens onrealistisch wordt, en het subtiele, staccato maar o zo passende taalgebruik zorgen ervoor dat men niet kan wachten tot de schrijfster  een volgende roman uitbrengt.

Rijan van Leest (1980) zet met haar roman Eerste reserve een zeer krachtig en tevens prachtig literair debuut neer, een schokkende mozaïekvertelling met hedendaagse thema’s waarin eenieder zich kan herkennen, een debuut dat absoluut raakt en de lezer verbluft achterlaat.