Zin in zen

In een opvallend sterk Nederlands stripjaar springt deze deels autobiografische, deels filosofisch-instructieve graphic novel in taferelen daar nog eens bovenuit, en niet dankzij zijn oranje cover. Het stripdebuut op rijpere leeftijd van Frenk Meeuwsen doet uitkijken naar nog meer.

Voor kwaliteitsstrips wordt veelal richting Frankrijk en België gekeken, en terecht. Geen grotere verscheidenheid en degelijkheid is er in de vooral Franstalige stripscène te vinden. Dat heeft veel te maken met de vertrouwdheid van het beeldverhaal in zowel supermarkt en speciaalzaak als bibliotheek en zelfs straatbeeld. Stripauteurs worden met respect behandeld, striplezers zijn door het diverse aanbod in alle lagen van de bevolking te vinden. Spijtig dat Nederland blijft vasthouden aan zijn minachting voor ‘beeldromannetjes’, zoals Dick Matena mopperde in een interview voor Hebban. Niet verwonderlijk dat het nauwelijks een jaar tevoren geopende stripmuseum in Rotterdam midden vorig jaar alweer de deuren moest sluiten. Met de dood van Jan Kruis, eerder op het jaar, leek zelfs een tijdperk afgesloten.

Toch timmeren Nederlandse auteurs en uitgevers al jaren aan de weg om strips en graphic novels meer ingang te doen vinden. Volgehouden inspanningen leveren elk jaar een rijkere oogst op. Het afgelopen jaar bijvoorbeeld zag sterk werk van stilaan vaste waarden Wilbert van der Steen (Zon), Marcel Ruijters (Het 9e eiland) en Marc Hendriks (Octopus), van vernieuwer Sam Peeters (Iedereen op Claudia) en verrassing Johan Neefjes (RunRun), van de spaarzaam, maar o zo degelijk producerende Peter van Dongen (Familieziek) en van Hanco Kolk (S1ingle) en Gerben Valkema (Elsje), die respectievelijk een Robbedoes en een Suske & Wiske voor hun rekening mochten nemen: Hollanders die Belgisch erfgoed wat extra glas mochten geven! Als dat geen mijlpalen voor de Nederlandse strip zijn!

In dat rijtje hoort Zen zonder meester van Frenk Meeuwsen ook thuis. De schilderende karateka die beroepshalve storyboards voor reclame maakt, verrast met een degelijk getekend en verteld anekdotisch relaas van zijn ervaringen in Japan en van zijn jeugd. Een sterk gebruik van zwart-wit, van fijn tot grof penseel- en stiftwerk, van ruime tot gedetailleerde platen, van timing en cadrage begeleidt een fragmentarisch en toch aaneensluitend verhaal over een zoektocht naar zichzelf en naar innerlijke rust. Meeuwsen staat stil bij kleine gebeurtenissen tot grote frustraties uit zijn kindertijd én in het bevreemdende Japan, waar hij een tijdje werkte, en tilt die op een hoger plan door de inzichten die ze opleveren, door de zen-manier van kijken. Verwacht echter geen meditatieleerboek: Meeuwsen geeft integendeel aan dat je een zen-toestand vooral zélf – zonder meester – moet en kunt bereiken.

Door de losse taferelen zijn enkele rode draden te trekken – een pestkop op school, de aardbeving in Kobe – maar ze gaan zelfs dan niet zozeer daarover, maar over hoe ermee om te gaan; over haat en vriendschap, over het lot en gezond verstand. Meeuwsen wil zijn lezer niet zeggen hoe die zijn of haar leven moet leiden, maar illustreert met zijn bevindingen en beschouwingen wat een mogelijke manier is om ernaar te kijken en er vrede mee te hebben. Het is niet enkel het zwart van de tekening, van het letterteken, maar ook de ruimte ertussen, het wit, waar het om draait. Je hoeft overigens helemaal niet spiritueel te zijn om oog te hebben voor het onzichtbare, het onuitgesprokene. Zen zonder meester is dan ook allerminst een zweverig boek, maar vertrekt vanuit heel concrete en levensechte situaties, waarbij juist daarachter kunnen kijken de diepere betekenis van dat leven uitmaakt.

Met Zen zonder meester verdiept de Nederlandse stripscène zich net iets verder dan de veelal avontuurlijke of humoristische meerderheid van de strips, wat dus voor een kwalitatieve aanvulling van het aanbod zorgt. Ongetwijfeld is voor dit soort meer beschouwende beeldromans ook een plaats daarin.