Waarom Kazuo Ishiguro de Nobelprijs verdiende

Het is omdat Kazuo Ishiguro dit jaar (2017) de Nobelprijs voor Literatuur kreeg, maar anders was ik niet begonnen aan zijn 'De rest van de dag' uit 1989. Een butler die terugkijkt op zijn dienst bij een Engelse lord in de jaren dertig en veertig van de vorige eeuw, prikkelt mijn nieuwsgierigheid niet. Maar wat een fantastisch boek bleek dit te zijn!

Ishiguro, geboren in Nagasaki in 1954, woont sinds zijn vijfde in Engeland, laat het verhaal vertellen door de butler van Darlington Hall, mr. Stevens. Die gaat een paar dagen op reis, op aanraden van zijn nieuwe werkgever, een Amerikaan. Stevens accepteert het aanbod alleen omdat hij vergissingen in zijn werk is gaan maken. Fouten die, meent hij, het gevolg zijn van een verkeerde werkindeling. Waar Stevens voorheen een ploeg aanstuurde van 28 mannen en vrouwen, moet hij het nu met drie assistenten doen. Hij verwacht dat als juffrouw Kenton, die jaren onder hem heeft gewerkt, terugkeert als vijfde personeelslid, het allemaal weer goed zal gaan. Sprak er ook niet uit haar brief een heimwee naar Darlington Hall? Tijdens het uitstapje kan hij haar bezoeken om te vragen of ze weer in dienst wil treden.

Na deze proloog ontwikkelt het verhaal zich in de zes dagen van de reis. De voorvallen van elke reisdag roepen herinneringen op aan al die jaren van butler zijn. Ishiguro bouwt meesterlijk de spanning op door heel subtiel informatie te doseren. Het begint met iemand die Stevens aanraadt een wandeling te maken een heuvel op voor het mooiste uitzicht van Engeland. “U krijgt er spijt van als u niet even naar boven loopt.” Het zijn gebeurtenissen die elke toerist meemaakt. Pas aan het eind van het boek besef je het belang ervan. En dat geldt ook voor de herinneringen. Ze vullen het verleden van de butler in en schetsen ook een vergeten beeld van de jaren dertig waarin aristocratische Engelsen geen gevaar zien in de opkomst van de Nazi's in Duitsland.

Loyaliteit, werk versus privé, politieke idealen of pragmatisch handelen, het verhaal van de butler is een verhaal over keuzes zoals iedereen die maakt in zijn leven. Tegen de tijd dat de tragiek, die vanaf het begin achter het verhaal schuilt zonder dat je er de vinger op kunt leggen, volledig tot je doordringt, zijn we al in de avond van de laatste dag. Ishiguro zorgt voor een verrassend slotakkoord dat maakt dat de titel van het boek voor altijd bij je blijft.