Een sigarenwinkeltje als bindmiddel

Franz Huchel is geboren en getogen in Nußdorf am Attersee in Oostenrijk, waar hij altijd alleen met zijn moeder woonde. De laatste jaren hield hij zich onledig met rondlummelen. Op zijn zeventiende komt daar bruusk een einde aan als de minnaar van Franz’ moeder verdrinkt en diens gulle geldelijke donaties plots ophouden. Vanaf dan moet Franz zijn brood gaan verdienen en daarom stuurt zijn moeder hem naar Wenen, waar een oude vriend van haar een sigarenwinkeltje heeft. Heel naïef en met een open blik komt Franz daar aan. Hij leert er kranten lezen en sigarenmerken van elkaar onderscheiden, maar bovenal sluit hij er een paar merkwaardige vriendschappen, zoals met Anezka, een Boheems meisje dat hem inwijdt in de liefde, en met Sigmund Freud, die klant is in het sigarenwinkeltje. Zo wordt het winkeltje het bindmiddel tussen verschillende levens. Nog geen jaar na Franz’ aankomst in Wenen verandert de sfeer in de stad echter, als de nazi’s aan de macht komen.

Robert Seethaler (1966) is in Wenen geboren en woont er nu nog steeds gedurende een deel van het jaar. Hij schrijft naast boeken ook scripts en speelt ook toneel. Van hem werd eerder Ein ganzes Leben naar het Nederlands vertaald als Een heel leven. Het boek dateert van 2014 en werd in Duitsland een heuse bestseller. De Weense sigarenboer was zijn vierde boek en stamt oorspronkelijk uit 2012. Het werd vertaald door Liesbeth van Nes. De Duitstalige luisterboekversie van dit boek werd overigens door Seethaler zelf ingelezen.

Het boek begint heel luchtig. Franz Huchel is een jongeman die niets van de wereld weet en alles met openheid en naïviteit in zich opneemt. Dat zorgt voor een vorm van humor die slechts subtiel komt bovendrijven en naarmate het boek vordert, Franz volwassener wordt en de tijden grimmiger worden in Oostenrijk, zie je die humor ook weer verdwijnen. Al snel na Franz’ aankomst in Wenen blijkt dat hij dan wel onwetend maar absoluut niet dom is want ondanks zijn naïviteit weet hij goed wat hij wil en regelmatig “bezondigt” hij zich aan diepzinnige gedachten. Vanzelfsprekend is het opvoeren van Freud in dit boek een ideale uitlaatklep om Franz toe te laten die gedachten te uiten.

Seethaler heeft van Franz een jongeman gemaakt die moedig vecht voor zijn idealen. Hij schrikt er niet voor terug om tegen de gangbare ideeën in te gaan of personen terecht te wijzen. Hij deelt daarom vaak in de klappen die het leven wel eens uitdeelt en is wel eens het mikpunt van spot. Toch wordt Franz nooit anders uitgebeeld dan als een positief iemand die steeds blijft geloven in een goede afloop. Hoe naïef dat soms ook overkomt, je moet hem wel bewonderen omdat hij nooit opgeeft in donkere tijden.

Het boek straalt bovenal de liefde van de auteur voor Wenen uit. Franz Huchel leert in de loop van het boek niet alleen zichzelf kennen, maar ook de stad, en de auteur neemt de tijd en de moeite om details van het Wenen van een eeuw geleden te beschrijven. Hij beschrijft natuurlijk de pracht van de stad maar schaamt zich er niet voor om ook een paar minder fraaie aspecten ervan op te nemen. Ook minder frisse episoden uit de periode vlak voor WO II krijgen een plaats in het boek. Seethaler heeft goed begrepen dat liefdevol schrijven over een stad niet betekent dat je de schandvlekken moet verzwijgen. Het opkomend nazisme is zo een schandvlek waarover geschreven moet worden. Maar ondertussen is daar al zoveel over gepubliceerd dat het bijna onmogelijk is hier nog origineel over te zijn. Die prestatie mag Seethaler in ieder geval bij op zijn conto schrijven.