Liefdevol relaas van een rusteloos opgroeien

Paolo Cognetti (1978) oogstte in 2017 bij ons succes met De acht bergen, een roman waarin de schoonheid van de Val d’Aosta, een dal in de Italiaanse Alpen, bezongen wordt. Deze roman is niet autobiografisch maar De buitenjongen, dat niet lang erna vertaald werd, is dat wel en speelt zich af in dezelfde bergstreek. De volgorde waarin deze twee boeken vertaald werden, is omgekeerd aan deze waarin ze verschenen. Reeds in 2013 verscheen de vertaling van Cognetti’s Sofia si veste sempre di nero onder de Nederlandse titel Sofia draagt altijd zwart. Het succes van beide andere boeken, heeft de uitgeverij gestimuleerd om ze opnieuw uit te geven. Het is dezelfde vertaling van Yond Boeke en Patty Krone, de vaste vertalers van Cognetti’s werk, die nu een tweede druk en een andere cover heeft gekregen.

Geen bergen dit keer, maar wel de persoon van Sofia Muratore. Sofia had als kind een lui oog, en zal in haar latere leven blijvend last hebben van een lichte vorm van loensen. Maar dat is de minste van haar zorgen. Ze gaat gebukt onder het moeilijke huwelijk van haar ouders, met een moeder die manisch-depressief is en een vader die vlucht in een carrière als ontwerper bij Alfa Romeo en een verhouding. Het zorgen voor zijn dochter wimpelt hij op zijn vrouw af, hoewel die daar niet geschikt voor is. Het leidt ertoe dat Sofia op haar zestiende een overdosis valium en alcohol combineert en tijdelijk in een instelling terechtkomt. Een tante die ze tot dan toe nooit ontmoet heeft, neemt haar vervolgens in huis, maar Sofia blijft eigenzinnig haar eigen ding doen. Enkele jaren later verkast ze naar Rome om er een theateropleiding te volgen, en gaat erom bekendstaan dat ze met iedereen ruziemaakt, en met iedereen het bed induikt. Uiteindelijk belandt ze als mid-twintiger in New York waar ze actrice wil worden, maar ook daar blijft ze koppig zichzelf.

In tien hoofdstukken wordt Sofia’s psyche doorgrond vanaf haar kinderjaren tot wanneer ze in New York woont. Cognetti maakt gebruik van verschillende perspectieven om dit waar te maken. Sommige hoofdstukken gaan over Sofia zelf, maar ook haar vader, haar moeder, haar tante en enkele vrienden en vriendinnen worden gevolgd. Die hoofdstukken gaan in principe niet over Sofia, maar toch ook weer wel, want waar Sofia opduikt, oefent ze onbewust invloed uit op de mensen om haar heen. Ze wordt als een probleemkind beschouwd zonder werkelijk veel fout te doen, heeft een eetstoornis, draagt altijd zwart, en drijft haar willetje stug door. Om het rusteloze karakter van Sofia nog meer te benadrukken, heeft Cognetti de hoofdstukken niet chronologisch opgeschreven. De invloed op anderen komt tot uiting in de wisseling tussen derde, tweede en eerste persoon.

De boeken van Cognetti die zich afspelen in de bergen zijn sereen door hun liefdevolle en gedetailleerde beschrijvingen van de natuur. De weinige personages die erin voorkomen, zijn kwetsbaar maar hebben of krijgen op een of andere manier vrede met hun bestaan. In Sofia draagt altijd zwart komt geen berg voor, maar toch is de hand van de schrijver opnieuw heel herkenbaar. De kenmerkende kwetsbaarheid van Cognetti’s personages typeert ook Sofia. Secuur beschreven ingrijpende momenten in het leven van Sofia of haar omgeving betonen elk personage respect. Zinnen en anekdoten zijn met zorg uitgekozen, er staat geen woord teveel in het boek. Sofia zelf is als de berg in de andere boeken. Cognetti creëerde met haar iemand die levens van anderen binnenstapt, hen aantrekt, en ze onherroepelijk veranderd achterlaat, zonder daar zelf veel van te ondervinden. Sofia’s verhaal nodigt uit om meermaals na elkaar gelezen te worden.