De aardappelpannenkoekjes van oma Elle

Wit-Rusland, 1941. De Joodse Ella Sadowskaya studeert aan de universiteit van Minsk. Wanneer ze een bezoek brengt aan haar geboortedorp Glusk is ze getuige van een razzia. Haar ouders, broers, zussen en drieduizend Joodse plaatsgenoten worden allemaal door de Duitsers vermoord. Ella weet te ontkomen en sluit zich aan bij een groep partizanen. Het leven in de bossen is hard en gevaarlijk, maar de liefde voor Sergei houdt haar op de been. Na de oorlog vertrekt Ella, voor een opdracht van het verzet, naar Parijs. Op haar identiteitspapieren staat haar nieuwe naam vermeld, Elle du Jardin.

Ella keert na haar examen terug naar huis. Blz 41: Een uurtje later zitten we aan tafel in mijn ouderlijk huis. Met een berg aardappelpannenkoekjes op een bord voor me, omringt door mijn familie, die ik tien maanden heb gemist.

Vanuit haar schuilplaats heeft Ella de moord op haar familie gezien. Blz 179: Mama’s gemopper, papa’s trotse blik. Annushka’s kleine handjes om mijn nek, de pretoogjes van mijn broertjes, opa’s kuchje, aardappelpannenkoekjes en aardbeien, alles is voorbij. Vernietigd, doodgeschoten, vertrapt. Zomaar ontnomen door de wil van de macht. Waarom ben ik er nog?  

Nederland, 2013. Vlak na het overlijden van haar oma Elle pakt Janna’s man zijn koffers. Dit heeft hij al meerdere keren gedaan maar ditmaal heeft ze het gevoel dat hij de deur definitief achter zich dicht getrokken heeft. Veel tijd om te tobben krijgt Janna niet; het huis van oma moet worden leeggehaald. Op zolder ontdekt Janna een oud kistje met een identiteitsbewijs in een vreemde taal, een ring en een davidster. Waren deze spullen van oma Ella? Hoe goed kende ze haar oma eigenlijk. De laatste jaren hadden ze weinig contact en als ze bij haar oma was, werd er nooit over het verleden gepraat. Op aandringen van haar best vriendin Angel besluit Janna contact op te nemen met onderzoeksjournalist Nick Zwart. Nick ziet direct een goed verhaal in oma Elle. Samen reizen ze met de auto naar Wit-Rusland. In Warschau overnachten ze in een eenvoudig hotel. Omdat de menukaart in het Pools is, besluit Janna op goed geluk maar iets met aardappelen te bestellen. De geur en smaak van het gerecht brengen herinneringen bij Janna naar boven.

Blz 137: Mijn aardappelpannenkoekjes verspreiden zo'n heerlijke geur dat het water me in de mond loopt. Een flits van een herinnering schiet door mijn hoofd. Die geur, de smaak. Het doet me denken, iets van vroeger dat ik niet bewust heb meegemaakt, maar dat blijkbaar in mijn geheugen is blijven hangen tot het nu weer wordt getriggerd.Aardappelpannenkoekjes! Dat is het! De herinnering. Mijn oma had ze een keer gemaakt. Ik was nog heel klein. Mijn oma paste bijna nooit op: ze had haar handen vol aan de verzorging van mijn opa. Maar ik kan me nu een keer herinneren dat er iets was gebeurd: mijn moeder moest met een ambulance naar het ziekenhuis en mijn oma had mij opgehaald zodat papa ook naar het ziekenhuis kon. Bij opa en oma thuis maakte ze aardappelpannenkoekjes. Ze smaakten net zo. Ik schuif een stukje aardappelpannenkoek heen en weer op mijn bord. Ze deed er een beetje créme fraîse op en voerde het om beurten aan mij en opa. Ik was toen vijf. Ik was het totaal vergeten, tot nu.

Aline van Wijnen heeft eerder drie heerlijke feelgood romans geschreven. Het geheime kistje van Elle is een feelgood en historische roman in een. De verhalen van kleindochter Janna en oma Ella wisselen elkaar af in het boek. Het boek draait niet alleen om de zoektocht naar oma's verleden, Janna is ook op zoek naar zichzelf. Wie is Janna eigenlijk? De volgzame en afhankelijke echtgenoot? De goede moeder? De vrouw zonder eigen mening? Hoe gaat haar toekomst er uit zien? Blijft ze treuren om Rolf? Of besluit ze zelf wat van haar toekomst maken? De cover van het boek is een echte aandachtstrekker in de boekhandel. De foto moet het geboortedorp van oma Elle voorstellen. Het is mooi dat de foto van het dorp doorloopt op het binnenwerk van het boek. Ik heb veel boeken over de Tweede Wereldoorlog gelezen, maar over de trieste gebeurtenissen in Wit-Rusland was mij nog niet zoveel bekend. Aline van Wijnen vertelt een interessant stukje geschiedenis.

Blz 140: Het geheugen kan bizarre spelletjes spelen met een mens, dat is iets wat mij vandaag duidelijk werd. De geur van aardappelpannenkoekjes, alleen die ene geur, en een zich dertig jaar geleden afspelende scéne dreef ineens naar boven als een lijk uit een rivier.

Aardappelpannenkoekjes zijn erg populair in de Duitse, Oostenrijkse, Tsjechische, Slowaakse, Poolse, Wit-Russische en Jiddische keuken. De koekjes hebben verschillende namen en in elk land variëren de ingrediënten.  Oma Ella heeft waarschijnlijk latkes (draniki) gebakken. Tijdens Chanoeka wordt de herinwijding van de tempel van Jeruzalem gevierd. De priesters vonden een grote kandelaar terug (de menora) en een klein flesje gewijde olie. Door een wonder kon de menora acht dagen blijven branden. Daarom worden er met Chanoeka gerechten gegeten die rijkelijk in olie zijn bereid, zoals latkes. Draniki is het nationale gerecht van Wit-Rusland. Draniki en latkes zijn gelijk van samenstelling.

Ook in een restaurant in Glusk geniet Janna van de aardappelpannenkoekjes. Blz 203: Als de muziek uit is, gaan we weer zitten en wordt er een bord met aardappelpannenkoekje en een potje créme fraîse op tafafel neergezet. 'Heerlijk dit,' zeg ik tegen Nick. Hij prikt met zijn vork in mijn aardappelpannenkoekje en steelt een stuk. De uitdrukking op zijn gezicht als hij een stukje proeft is een compliment voor de chef. 

De aardappelpannenkoekjes van oma Elle maak je zo

Ingrediënten:

• 1 kg aardappelen
• 1 ui
• 2 eieren
• ½ kop bloem
• Zout
• Peper
• Zure room of céme fraîse
• Olie

Bereiding:

• Schil de aardappelen en de ui.
• Rasp de aardappels en ui met een grove rasp.
• Dep dit mengsel goed af met een theedoek.
• Roer 2 eieren, peper, zout en een paar eetlepels bloem door het mengsel.
• Verhit een scheutje olie in de pan.
• Schep enkele lepels aardappelmengsel in de hete olie en druk ze een beetje plat.
• Bak de latkes aan beide kanten goud bruin.
• Serveer de koekjes met wat créme fraîse (of mayonaise)

https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/bestemming-geluk-aline-van-wijnen