Titel: De literaire kring

Auteur: Maxim Februari

Jaartal: 2007

Aantal bladzijden:254

Samenvatting

Teresa woont samen met haar man John in het dorp waar ze is opgegroeid. Haar man is door Teresa's vader gestrikt om lid te worden van de literaire kring. Op een dag hoort Teresa van journalist Victor, een oud-klasgenoot van haar, dat hun vroegere klasgenootje Ruth Ackermann een bestseller heeft geschreven. Terwijl de boekhandelaar uit het dorp een literair evenement rondom Ruth probeert te organiseren, probeert Teresa het boek door de literaire kring te laten lezen. Die reageren echter heel afwijzend op het boek. Vinden ze het boek niet literair genoeg, of zit hier meer achter?

Leesdagboek

Let op: Er kunnen spoilers in mijn leesdagboek staan!

4 november. De literaire kring is geschreven door Maxim Februari, maar eerder uitgebracht onder de naam Marjolein Februari. Wie het boek onder laatstgenoemde auteursnaam heeft, heeft dus precies hetzelfde verhaal in handen. Maxim is namelijk geboren als vrouw, maar is in 2012 begonnen met het gebruiken van mannelijke hormonen en staat sinds 2013 als Maxim geregistreerd.

Het verhaal start met een incident met een suikerpot. Door toedoen van Teresa valt deze kapot. In het boek staat: "net nu het zo goed ging met Teresa" wat impliceert dat het eerder schijnbaar niet zo goed met haar ging. Hoe komt dat? Dat kom ik nog niet te weten. Eerlijk gezegd weet ik nog helemaal niets van deze Teresa, behalve dan dat ze in een dorp woont.

Omdat het verhaal startte met Teresa, ging ik er vanuit dat zij de hoofdpersoon van het verhaal zou zijn. Nu ik verder lees ga ik daar aan twijfelen. De komende hoofdstukken hebben namelijk alleen zijdelings met Teresa te maken, want hierin staan haar man John en haar vader Randolf centraal. Er komt overigens nog niet echt een verhaal op gang, deze eerste hoofdstukken lijken vooral een introductie te zijn.

John zit voor zijn werk veel in het buitenland. Hoe oud de personages precies zijn weet ik nog niet, maar het is nu in elk geval duidelijk dat John twintig jaar ouder is dan Teresa. John is eerder getrouwd geweest en de zin "het vaste voornemen zijn nieuwe huwelijk te laten slagen" geeft niet alleen aan dat zijn vorige huwelijk geen succes was (wat al blijkt uit het feit dat dat huwelijk gestrand is), maar door het als het nieuwe in plaats van het tweede huwelijk te benoemen, lijkt het huwelijk met Teresa ook redelijk recent. Door dat voornemen laat John zich ook door zijn schoonvader Randolf strikken om lid te worden van de literaire kring (hier verschijnt dus op blz 15 voor het eerst de titel), terwijl hij behalve zakenliteratuur nooit een boek leest.

Randolf is een fanatiek lid van de literaire kring. Zijn mening is:

Vroeg of laat wordt ieder mens met verantwoordelijkheidsgevoel lid van een literaire kring.

Het frapante is dat hij tegenstrijdige gevoelens heeft ten opzichte van schrijvers. Hij vindt ze tegelijkertijd teleurstellend en indrukwekkend, voelt zowel bewondering als minachting voor hen.

In hoofdstuk 6 keren we terug naar het incident met de suikerpot en ligt de aandacht bij een ander personage: de journalist Victor. Hij is geboren in het dorp en heeft bij Teresa in de klas gezeten. Alhoewel Teresa dus niet centraal lijkt te staan zoals ik eerder verwachtte, hebben alle personages tot nu toe wel een duidelijke connectie met haar, zij lijkt daardoor de schakel tussen hen te zijn. Victor is teruggekeerd naar het dorp naar aanleiding van een boek dat snel een bestseller lijkt te worden: "De zomer van de linnen schoen" dat geschreven is door een vroegere klasgenoot van hem. De boekhandelaar van het dorp wil graag een literaire kring rondom dit boek organiseren, maar de literaire kring in het dorp geeft "opmerkielijk weinig sjoege". Hier lijkt het verhaal dus echt te gaan beginnen.

Over het perspectief: Het verhaal is in de derde persoon geschreven en op bladzijde 32 lijkt de lezer direct te worden aangesproken met de zinsnede "vergis je niet...".

Dan nog een quote uit het boek die ik genoteerd heb tijdens het lezen:

Met een mengeling van spot en gende komt hij tot de conclusie dat zijn eigen leven het dichtst in de buurt komt van het ware leven als hij tot niets meer in staat is.

5 november. De literaire kring komt op mij wel een beetje snobistisch over. Het begint al met de naam. Ik weet niet hoor, maar wij noemen het gewoon leesclub. Daarbij komt de reactie van de leden als Gabrielle, de enige vrouw in de leesclub (excuses: literaire kring) het verhaal van Susan Glaspell aanhaalt en daar geen reactie op krijgt. Randolf voelt zichzelf daarna nogal empathisch door over verkrachtingen te beginnen:

Dat is geweld op hun eigen intellectuele niveau. De kanariepietjes zijn voor de lagere sociale klassen

merkt Gabrielle op. Er kan ook niet zomaar van alles gelezen worden, het is tenslotte een literaire kring. Er wordt dus zeer kritisch gekeken naar wat er wel en vooral niet gelezen kan worden.

en al he-le-maal geen chicklit. Het frivole woord heeft Randolf ooit opgevangen van een student en sindsdien duidt hij er zo ongeveer alles mee aan wat hem niet bevalt.

Wat hem alleen maar snobistischer doet lijken in mijn ogen. Het grappige is dat zijn dochter zich hier tegen afzet. Dit doet ze niet groots, maar door bijvoorbeeld in het openbaar De Telegraaf te lezen (en ik kan me zomaar voorstellen hoe tenenkrommend haar vader dat vindt!) Zij is dan ook niet zo blij dat haar man zich door haar vader heeft laten strikken voor de literaire kring.

Victor en Teresa hebben nu contact. Hij heeft haar het boek van Ruth gegeven en ze vond het erg goed, alleen wel "een beetje lastig te ontwarren wat echt was en wat alleen maar bestond in de fantasie van een meisje met een psychose". Victor heeft ondertussen wat achtergrondinformatie over de familie van Ruth opgezocht.

Mijn quote van vandaag gaat over Ruth:

Iemand had haar per ongeluk uitgegumd en nu probeerde ze een vorm te vinden.

6 november. Opvallend vind ik hoe slecht Teresa in dit wereldje lijkt te passen:

Aardige mensen waren het allemaal, vanavond, maar chrysanten zijn ook aardig, zei ze lichtelijk vermoeid tegen zichzelf, nu wilde ze even iets verstandigs horen

John en Teresa lijken elkaar eigenlijk maar slecht te kennen en bovendien niet met elkaar op één lijn te zitten. Wel hebben ze gesprekken die diepgaand (kunnen) zijn. Als Teresa het boek van Ruth opbrengt, leidt dit tot een gesprek over 'serieuze literatuur'. Teresa noemt dat gebeurtenissen als 9/11 echt niet interessanter zijn dan een psychiatrische opname. John is het daar niet mee eens, vanwege de symboolfunctie die gebeurtenissen als 9/11 hebben. Heeft het een meer recht dan het ander om als serieuze literatuur bestempeld te worden? Teresa vindt van niet. Die wereldpolitiek, daar heeft Teresa nog wel meer over te zeggen:

Maar als je niet van plan bent ook maar één komma in je persoonlijke leven te veranderen, moet je ook niet gewichtig gaan lopen doen over de wereldpolitiek.

Teresa brengt het boek niet alleen op bij John, maar ook bij haar moeder Iris en bij Lucius, een vriend van haar ouders. Het is uiteindelijk Lucius die het boek daadwerkelijk opbrengt, John durft niet tegen zijn schoonvader in te gaan. Juist de reactie van Randolf zorgt er voor dat het boek gelezen zal gaan worden.

7 november. Ik begin Randolf steeds minder sympathiek te vinden. Het is naar mijn mening dan ook te gek voor woorden dat je op een feest tegen een van je vrienden zegt dat je nu niet met hem kan praten, omdat er een rapportage over hem gemaakt wordt en aangezien die vriend in dat gebied geen nuttige invloed getoond heeft, hij nu niet met hem gezien wilt worden. 

Het is deze volstrekt ongegeneerde wezenloosheid die Lucius fascineert, de ongebreidelde ambitie die Randolf in staat stelt zijn eigen vrienden te bedriegen en te verraden, waarna hij later vertrouwelijk op de hoek van je bureau komt zitten met een lachwekkende zelfbeschuldiging - 'nee, dat verdiende geen schoonheidsprijs'- en de zaak dan hoogstpersoonlijk als afgedaan beschouwt.

Fascinerend hoe zijn vrienden hier naar kijken - gefascineerd blijkbaar. Ik zou Randolf inmiddels niet meer als een vriend beschouwen.

De boekwinkel maakt intussen een hele happening van de verwachte komst van schrijfster Ruth. In de literaire kring heeft alleen Randolf nog bezwaar tegen het lezen van het boek - hij zal wel iets te maken hebben met het incident waarbij er 80 doden vielen omdat de vader van Ruth vervuilde glycerine verkocht. Hij lijkt zich niet druk te hoeven maken, want volgens journalist Victor valt niet op te maken wat Ruth allemaal mist.

Lucius lijkt een andere mening te hebben. Hij bewondert Ruth om het boek dat ze níet heeft geschreven. Er wordt wel degelijk verwezen naar een vader die verantwoordelijk is voor 80 doden én naar een netwerk van topcriminelen die hoge posten in de samenleving bekleden. Hiermee zou gemakkelijk naar onder andere Randolf verwezen kunnen zijn. Het boek is echter een liefdesroman, een komedie en bovendien een die het jongere publiek zal aanspreken. Lucius gaat er vanuit dat zij met de informatie die ze heeft, ook een heel ander soort boek geschreven had kunnen hebben.

Ik ben nu over de helft en er gebeurd nog steeds niet veel in het verhaal. Er hangt een lichte dreiging rondom het boek en wat dit open zal leggen, maar niet in dusdanige mate dat het spannend wordt. Toch vindt ik het een heel interessant boek. Het gaat natuurlijk ook over een milieu waar ik zelf niets mee van doen heb, dat is leuk om een inkijkje te krijgen in dat leven. Daarbij komen er interessante vraagstukken naar boven.

8 november. Opvallend en veelzeggend dat de literaire kring het presteert om de het de hele bijeenkomst niet te hebben over het boek dat ze gelezen hebben. Inmiddels zijn er verschillende personages die de kwestie rondom de vader van Ruth ter sprake willen brengen, maar dat niet doen. Zelfs de journalist, Victor, blijft hier tegen verwachting erg passief in: hij spreekt er niet over, maar stuurt Teresa wel zijn dossier over de zaak toe. Alleen Lucius probeert het onderwerp daadwerkelijk op tafel te krijgen - zonder succes.

Victor maakt dan wel weer stappen om de vader van Ruth op te sporen en met deze Erik de Winter maakt hij dan ook een afspraak. De ontknoping van het verhaal komt naderbij (dit deel van het boek heet dan ook "De verklaring").

Dan nog een quote die ik mooi vond:

Het verleden is een ander land

9 november. Victor spreekt met Erik de Winter. Hij komt tot de ontdekking, ongeveer tegelijkertijd met Teresa, dat Erik de Winter lid was van de literaire kring en de leden van de literaire kring wel degelijk iets met de zaak in Haïti te maken hadden. Het is duidelijk dat het morele kompas in de literaire kring niet zuiver is (geweest). Het verhaal eindigt met het bezoek van Ruth aan het dorp. Ingetogen als het hele boek is, eindigt ook dit niet met een knal. Hierdoor past het einde bij de rest van het boek, maar laat het me ook een beetje onbevredigd achter. Want wat is nu eigenlijk de invloed van het boek, het oprakelen van de gebeurtenissen, op de personages?