Titel: Zonder liefde

Auteur: Stefan Brijs

Jaartal: 2019

Aantal bladzijden: 222

Samenvatting

Ava en Paul ontmoeten elkaar bij een filmvoorstelling. Beide zijn eind twintig en hebben net een relatie achter de rug: Paul is verlaten door zijn vrouw, Ava heeft, voor de zoveelste keer maar nu echt definitief, haar vriend verlaten. Bij elkaar vinden ze troost en al snel hebben ze een hechte vriendschap. Dat liefde niet maakbaar is ervaren ze al snel opnieuw, maar ook vriendschap verloopt niet volgens vaste regels.

Leesdagboek

Let op: er kunnen spoilers in mijn leesdagboek voorkomen!

22 augustus. De cover bestaat uit gekleurde horizontale strepen waarop met grote letters titel en auteur weergegeven zijn. Pas later valt me op dat er op de e uit liefde een hondje afgebeeld is. Ik ga er vanuit dat dit Fjodor is, de jonge golden retriever van de ik-figuur. Ik vermoed dat ik er later nog wel achter zal komen waarom Fjodor een plekje op de cover verdiend heeft.

De eerste zin uit het boek maakt meteen een oplettende lezer van me.

Ik zag haar voor het eerst op een woensdag in september of oktober.

Het verhaal is geschreven in het ik-perspectief. De verleden tijd die gebruikt wordt, wijst er op dat de ik-figuur terugkijkt op de gebeurtenissen. Grappig is dat de ik wél de precieze dag onthouden heeft, maar niet in welke maand dit zich precies afspeelde. Dat het september of oktober kan zijn, verraad onnauwkeurigheid van de verteller: de gebeurtenissen liggen schijnbaar niet heel vers meer in het geheugen. Dit zal vast invloed hebben op de betrouwbaarheid van de verteller, dat is oppassen dus! Een aantal bladzijden later ontdek ik dat de ik, die Paul heet, op het moment van de gebeurtenissen 27 jaar oud is. Hoe oud Paul is op het moment van vertellen, weet ik (nog) niet.

Paul ontmoet Ava bij een cinefiele film, wat volgens mij neerkomt op een typische filmhuis film, er is zelfs iemand die de film uitgebreid inleidt. Beide hebben net een relatie achter de rug en zitten allebei in hetzelfde diepe dal; ze hebben elkaar nodig. Ava, die noodgedwongen bij haar moeder woont, komt al snel bijna elk weekend bij Paul logeren. Ava lijkt meer gemeen te hebben met Paul dan zijn ex-vrouw, zo weet Ava meteen waar de naam van zijn hond vandaan komt en houden ze allebei van films. Toch zijn er tussen hen ook meteen een aantal tegenstellingen: Ava heeft haar vriend verlaten, Paul is door zijn vrouw verlaten. Ava wil dat de passie binnen een relatie voort blijft duren, Paul beschouwt dit als onmogelijk (hij staat er realistischer in en hecht waarde aan bijvoorbeeld knusheid, iets waar Ava haar neus voor lijkt op te halen). Ava geeft toe aan impulsen (bij haar vriend weggaan, ineens als vrijwilliger naar Haïti vertrekken), uit de reactie van Paul maak ik op dat hij anders in elkaar steekt. Ik ben benieuwd hoe hun relatie zich verder zal ontwikkelen. Uit de titel - Zonder liefde - maak ik in elk geval op dat het van een romantische relatie niet snel zal komen.

Overigens, het boek begint met een drietal citaten. Een daarvan komt uit Lady Chatterley's minnaar van D.H. Lawrence:

En wat seks betreft [...] het was enkel een cocktailterm voor een sensatie die je een tijdlang opkikkerde, om je dan vodderiger dan ooit achter te laten.

Over de citaten had ik in eerste instantie vluchtig heen gelezen, maar ik bladerde terug op het moment dat ik dacht, hé, dit komt me bekend voor. Op bladzijde 39 hebben Paul en Ava het namelijk over dit boek. Paul vergelijkt Ava op dat moment met Lady Chatterley, waaruit een gesprek volgt waardoor Ava fel reageert en Paul aan het nadenken gezet wordt over zijn mislukte huwelijk. Misschien moet ik dat boek eens gaan lezen.

Ik ga niet snel door het boek heen, wat vermoedelijk een combinatie is van dat ik nu al zo veel in het verhaal ontdek en van de lange zinnen met komma's - ik ben pas op bladzijde 55, terwijl ik meestal flink doorlees. Een boek van deze dikte heb ik vaak in een middagje wel uit. Wel vind ik het goed, regelmatig ook beeldend, geschreven en laten bepaalde zinnen me soms glimlachen, zoals deze:

Hoe meer ze me vertelde, hoe meer het me voorkwam dat ikzelf tien jaar lang het leven van een marmot had geleid.

23 augustus. De hoofdpersoon houdt van literatuur en zo komen er nog meer boekverwijzingen langs. Verder houdt het contact met Ava stand. Paul beschouwt hemzelf en Ava als yin en yang en brengt zelfs het onderwerp relatie ter sprake. Stiekem lijkt hij dat eigenlijk gewoon te willen, al krijg ik net niet genoeg hoogte van hem of te bepalen of hij dit voornamelijk opbrengt uit het verlangen weer samen met iemand te zijn, of omdat hij echt een relatie met haar zou aan willen gaan als hij de kans kreeg. Ava neemt in elk geval al snel een zeer belangrijke plaats in zijn leven in.

Toch gaat Paul ook op blind date. Daarover heb ik twee dingen op te merken. Allereerst volgt hierbij, op bladzijde 57, een verwijzing naar dat de gebeurtenissen zich al een tijd geleden hebben afgespeeld en de verteller dus waarschijnlijk niet meer de meest betrouwbare verteller is:

De krant heb ik niet meer in mijn bezit, maar omdat ik de vrouw erachter heb ontmoet weet ik nog ongeveer wat erin stond: [...]

Deze herinnering had ik wel weer even nodig, want de gebeurtenissen zijn verder zo beschreven, met dusdanig detail ook, dat het overkomt alsof de verteller, Paul dus, alles nog precies weet. Natuurlijk zou het niet te lezen zijn geweest als Paul om de haverklap dit soort opmerkingen zou maken, maar ze zouden vermoedelijk wel op hun plaats geweest zijn, hij heeft geen onfeilbaar geheugen. Hoe trefzeker hij de andere gebeurtenissen ook beschrijft, hij moet achteraf dus een en ander aangevuld hebben op de gaten die er in zijn geheugen zijn gevallen. En dan is de vraag: Herinnert hij het zich mooier of juist slechter dan het was? En dan hebben we het nog niet eens over of hij het bewust mooier of slechter wil maken dan het was. Aan wie vertelt hij de gebeurtenissen eigenlijk? Is hij gewoon voor zichzelf herinneringen aan het ophalen, of is hij echt een verteller met een beoogd publiek? Ik weet het niet en dat maakt het nog lastiger te beoordelen.

Het tweede punt is dat Paul na de date beseft dat hij door Ava een andere maatstaf is gaan hanteren, waardoor hij de ontmoeting anders beoordeeld heeft dan hij gedaan zou hebben voor hij Ava ontmoet had. Ik vind het prettig dat hij hier nog een beetje zelfreflectie toont. Hij ervaart dit effect van Ava zelf uiteindelijk overigens als positief. Wat mijn eigen mening daarover is, daar ben ik nog niet helemaal over uit.

Ook vandaag sluit ik mijn leesdagboek graag af met een fragment dat ik erg mooi vond:

Ze lachte breed, heel even, toen scheen het tot haar door te dringen dat ik me moest forceren om even opgewekt te kijken als zij, ook al deed ik mijn best om het niet te laten merken. Ze liet mijn hand los en verloor enkele tellen lang haar zelfverzekerde houding - ze keek schichtig als een haas in het open veld om zich heen - waarna ze zich herstelde, de schouders rechtte en mij met beide handen het boek aanreikte dat ze had meegebracht.

24 augustus. Ava krijgt een relatie. Paul noemt dat de vriendschap (volgens mij is dit het eerste moment dat hij zijn relatie met Ava een vriendschap noemt - eerder werd de relatie niet gecategoriseerd) niet veranderde hierdoor. Of dat zo blijft? Dat moeten we nog zien. Zelf heeft hij in elk geval nog een date, de derde, en die lijkt behoorlijk succesvol.

Er gaat overigens eindelijk een belletje bij mij rinkelen: contactadvertenties in de krant, brieven? We hebben het hier over dertigers he! Dat betekent dat we met dit verhaal wel even een stukje terug de tijd in gaan, anders waren ze wel aan het swipen en appjes aan het sturen. Afijn, ik ben ook weer wakker.

Paul brengt zijn ex-vrouw Christine nog steeds regelmatig ter sprake, bijvoorbeeld om gedrag van Ava te duiden. Aan de ene kant lijkt hij hierdoor nog steeds niet helemaal over zijn scheiding heen, aan de andere kant vormt deze relatie wel zijn kader. Andere serieuze relaties lijkt hij niet gehad te hebben.

En ook vandaag een zin die ik genoteerd heb, van bladzijde 103:

[...] toen ik in de woonkamer het oude behang - een geschiedenis van de twintigste eeuw in vijf lagen - aan het verwijderen was.

En ja, daar hebben we eindelijk een tijdsaanduiding, maar geen hele precieze. Gezien er schijnbaar al vijf lagen behang hangen en mensen gemiddeld elke tien jaar verhuizen (vertelt google me) én gezien het feit dat dit een geschiedenis van de twintigste eeuw zou moeten voorstellen, zitten we in elk geval in de tweede helft van de twintigste eeuw. Ik ga overigens heel hard lachen als er ergens aan het begin van het boek gewoon staat in welk jaar het zich afspeelt en ik daar overheen heb gelezen - ik ben zo hard bezig met uitpuzzelen wanneer het verhaal zich afspeelde ;)

25 augustus. Het laatste stuk van het verhaal! Paul heeft een vervolgdate en alles lijkt de goede kant op te gaan, totdat het dat ineens niet meer gaat. Waar hij eerder Ava verweet dat ze onrealistisch was, passie kon immers niet voor altijd in mate blijven, kan hij er zelf ook wat van:

Het klikte toch tussen ons. Waarom moest ik dan weer struikelen over details, zoals Ava me verweten had, een zweetplek, een dikke enkel, een slappe borst, zwarte haartjes op haar bovenlip? Alsof ík over mijn hele lichaam perfect was.

Wat dat betreft lijken Ava en Paul toch weer meer op elkaar dan in eerste instantie het geval leek, beide hebben onrealistische verwachtingen van de liefde. En beide vallen snel terug in oude gewoontes, in een vaststaande cirkel. Paul ervaart het cyclische zelf ook. Mooi vind ik dat het hele boek een mooie cirkel vormt. Het cyclische komt zo op verschillende manier terug.

Waar ik tot nu toe het verhaal van een afstandje meelas, wist het verhaal me op het einde ineens te raken, te ontroeren. Het boek laat wel een wat pessimistische indruk achter:

Omdat je er niet voor gemaakt bent, dacht ik, net zomin als ik, onze harten zijn zwerfhonden die nooit een thuis zullen vinden.

Mijn recensie lees je hier.