Hebban olla vogala
Deze week kreeg ik een recensie boek toegestuurd van Hebban. En zoals dat gaat bij boeken van Hebban, dan zit er soms een Hebban-roze kaartje bij. Dat zijn inmiddels collector items! Deze keer was ik opnieuw de gelukkige ontvanger van zo'n begeerlijk roze kaartje. Eentje die ik nog niet in mijn 'collectie' had, namelijk die met de tekst van Hebban olla vogala.
Ik denk dat de meeste Hebban gebruikers wel eens op zoek zijn geweest naar de herkomst van het woord Hebban. Het eerste woord van de eerste zin die ooit in het Nederlands is neergeschreven. Hebban olla vogala, dat blijft nog wel hangen, maar de rest van het geschreven stukje verdwijnt vrij snel uit het collectieve geheugen.
Het kaartje met de tekst bleef me intrigeren, en zodoende besloot ik Hebban olla vogala eens in te tikken in de zoekbalk van Hebban. Er zal toch wel eens iets over geschreven zijn? Nou niet echt veel dus.
Ik kwam wel een heel leuk interview tegen uit met Koos Meinderts en Annette Fienieg, die de eerste regel hebben gebruik in een kinderliedje.
Ook kwam ik een boekje tegen van Gerrit Komrij met de titel Hebban olla vogala.
Uit zijn nieuwe gedichten en uit zijn grote meesterwerk stelde Gerrit Komrij 'Hebban olla vogala' samen, een bloemlezing van de mooiste liefdesgedichten uit de Middeleeuwen. Van Hendrik van Veldeke tot Anthonis de Roovere rijst een schitterend en levend beeld op van de middeleeuwse liefdespoëzie, die tot op de dag van vandaag inspirerend en verrassend is.
Nog steeds was ik niet bij de kern van het verhaal over Hebban olla vogala
Dan is er altijd nog google en die kwam met 138.000 resultaten. Die heb ik niet allemaal uitgeplozen. Maar interessant was de tekst op de site van En toen en nu.
Hebban olla vogala
Begin van de Nederlandse taal
'Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij', schreef een Vlaamse monnik rond 1100 in het Nederlands van zijn tijd: 'Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu'. De monnik testte zo zijn pen. Zijn krabbel is een van de oudste geschreven zinnetjes in het Nederlands.
Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?
Dit is een Nederlandse zin, ook al is hij op het eerste gezicht nauwelijks meer te begrijpen. Het is dan ook zo ongeveer het vroegste Nederlands dat we kennen, zo'n duizend jaar oud. Letterlijk staat er: Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij; wat wachten we nu, oftewel: 'Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve jij en ik; waar wachten we nog op?' Het zijn waarschijnlijk twee regels uit een liefdesliedje; de oudste Nederlandstalige lovesong, zou je kunnen zeggen.
Deze regels werden omstreeks het jaar 1100 als pennenproef neergeschreven door een Vlaamse monnik die in een Engels klooster verbleef. Zijn dagelijks leven was grotendeels gevuld met het overschrijven van Latijnse en Oudengelse teksten. Af en toe moest hij de ganzenveer waarmee hij schreef aanscherpen. Op de laatste bladzijde van het boek dat hij aan het maken was, probeerde hij uit of zijn pen weer goed schreef, alvorens verder te werken. In zo'n geval schrijf je vaak het eerste dat je te binnen schiet. Bij onze monnik was dat een liefdesversje dat hij nog uit zijn jeugd in Vlaanderen kende: Hebban olla vogala…
Het was dus niet meer dan een incident, dat slechts met de wijsheid van vele eeuwen later kan worden beschouwd als het begin van een nieuw fenomeen: het gebruik van de Nederlandse taal als medium voor een literatuur-op-schrift. Dat die vroege Nederlandstalige pennenvrucht tot stand kwam in een kloosteromgeving en bewaard is gebleven in een gewijd kloosterboek is natuurlijk geen toeval. Lang was het schrijven een aangelegenheid van monniken en werd het schrift vooral gebruikt voor de sacrale, Latijnse teksten van de kerk
(bron tekst en foto https://www.entoen.nu/nl/hebbanollavogala)
Update: Nadat ik mijn blog had geplaats, plaatste Kim van Fantastische verhalen ook een blog over Hebban olla vogala. Toeval bestaat niet toch? Neem dus ook een kijkje op haar blog, door hier te klikken.
