De Nederlandse jeugdklassieker, winnaar van de Griffel der Griffels, De brief voor de koning is vorig jaar verfilmd door Netflix. Tijd om boek en serie naast elkaar te leggen. Welke is het leukst?

Door Lieke

De brief voor de koning van Tonke Dragt (1930) verscheen in 1962 en ontving de titel Kinderboek van het jaar (voorganger van de Gouden Griffel) in 1963. Het boek balanceert op het randje tussen kinderboek en YA. Terwijl het boek vooral claim heeft op het fantasy-genre vanwege de fictieve setting waarin het verhaal zich afspeelt, doet de 6-delige Netflix serie uit 2020 daar een schep magie bij.

De queeste

Het boek van Dragt is het verhaal van een queeste, een bekend fantasy-plot. De hoofdpersoon, Tiuri, is geen super speciale persoon met allerlei bijzondere gaven, maar een gewone jongen die besluit om iemand te helpen in plaats van zijn ridderschap veilig te stellen. Dat is verfrissend. Hij krijgt een belangrijke brief voor de koning van een aangrenzend land in handen terwijl een hoop kwaadaardige, gevaarlijke mensen willen voorkomen dat deze boodschap ooit op de bestemming aankomt. Onderweg wordt Tiuri door verschillende mensen geholpen en tegengewerkt. Hij raakt bevriend met Piak, die hem door de bergen gidst. Deze vriendschap is een van de beste elementen van het boek. De Netflix serie volgt in hele grote lijnen hetzelfde plot. Tiuri moet een brief aan de koning van een buurland bezorgen en er zitten slechteriken achter hem aan.

Radicaal verschil

Als het op de uitwerking van het plot neerkomt dan wijkt de verfilming echter radicaal af van het boek. Zo is Tiuri niet langer een willekeurige jongen met als kenmerkende eigenschap zijn hulpvaardigheid. Hij komt uit een ander land dan zijn huidige koninkrijk, wordt vanwege zijn afkomst regelmatig gediscrimineerd, heeft een gespannen relatie met zijn kritische stiefvader, is een belabberde vechter, is een buitenbeentje binnen zijn groep van leeftijdsgenoten die eveneens bijna-ridders zijn etc. Alle veranderingen zijn ongetwijfeld bedoeld om Tiuri als personage meer inhoud te geven, maar het is overkill. Door hem magische krachten te geven, bombardeert Netflix hem tot overmaat van ramp tot ‘chosen one’, iets wat hij in het boek juist nadrukkelijk niet is. Dat is tegenwoordig zo’n platgetreden cliché dat een latere twist met betrekking tot zijn magie weinig goedmaakt.

Kleinere en grotere rollen

Bijna alle personages krijgen een andere invulling in de serie. Piak is in het boek het belangrijkste personage na Tiuri; hier speelt hij geen rol van belang. Zijn personage had net zo goed weggelaten kunnen worden. Lavinia valt een ander, ook niet te benijden, lot ten deel. In het boek is haar aanwezigheid als helper van Tiuri kort, waarna ze weer van het toneel verdwijnt; in de verfilming neemt zij zo’n beetje de rol van Piak over. Helaas wordt ze zo onsympathiek neergezet dat ze vrijwel onuitstaanbaar is. Ook de leeftijdsgenoten van Tiuri worden meer bij het verhaal betrokken door ze achter Tiuri aan te sturen – in het boek spelen ze alleen in het begin even een kleine rol. De vraag is alleen: waarom zou iemand een stel onervaren jongeren de taak geven om Tiuri op te jagen? Een hoop ontwikkelingen in de serie zijn nauwelijks onderbouwd en het verhaal lijdt hieronder. Zo wordt er veel tijd besteed aan scènes met eendimensionale personages waarin ze niet worden uitgediept en waarin verder ook niets relevants, interessants of amusants gebeurt.

De grotere rollen voor de koninklijke familie – die in het boek vooral op de achtergrond blijft – is de enige toevoeging van waarde in de serie, maar zelfs daar valt wat op af te dingen. In theorie is het interessant om te zien wat zij beleven terwijl Tiuri onderweg is met de brief. In de praktijk vergaat het hen hetzelfde als de rest van de personages: ze krijgen niets interessants te doen. De grote slechterik, prins Viridian gespeeld door Nederlandse acteur Gijs Blom, mag bijvoorbeeld opdraven om telkens opnieuw dezelfde uitvergrote stereotype vertolking van een schurk spelen, zonder dat de kijker iets nieuws leert.

Sfeer en tempo

De Netflix serie probeert dezelfde sfeer als de ‘Lord of the Rings’ films te cultiveren. Het begint al met een epische vrouwelijke voice-over en de indrukwekkende landschappen.

Ook cast de serie twee acteurs uit die trilogie: David Wenham (Faramir) als stiefvader van Tiuri en Andy Serkis (Gollem) als vader van Lavinia. Helaas houdt daar de vergelijking op. Waar de verfilming van Tolkiens boeken duidelijk respect heeft voor het bronmateriaal, is dat respect ver te zoeken bij de Netflix serie gebaseerd op De brief voor de koning. Op de brief uit de titel na, die uiteindelijk een verwaarloosbare rol speelt in de serie, is het verhaal nagenoeg onherkenbaar. En waarom? De aanpassingen maken het verhaal niet leuker of spannender. Integendeel. Het verhaal is zo gesimplificeerd en tegelijkertijd verbreed dat geen enkel personage boven een karikatuur uitstijgt en alle nieuwe verhaallijntjes gaan nergens heen.

Bovendien is de serie ongelofelijk ongelijkmatig gedoseerd. De eerste aflevering is een en al onhandige expositie, info-dumps en opbouw. Daarop volgen vier afleveringen waarin vrijwel niets van belang gebeurt. Waarna in de laatste aflevering opeens alle conflicten, relaties en personages verder ontwikkeld en op een of andere manier opgelost moeten worden.

Welke is het leukst?

Ik behoor duidelijk niet tot de doelgroep van het boek, maar toch is het leuk om te lezen. De Netflix serie is volgens mij eveneens niet bedoeld voor dertigers, maar dat is niet het voornaamste probleem van de verfilming. De serie valt vast beter in de smaak bij kinderen en jongeren, maar dat verandert weinig aan het feit dat het in alle opzichten middelmatig is. Er spreekt een soort van minachting voor het beoogde publiek uit de hele productie. Alsof je alleen wat jonge personages bij elkaar hoeft te gooien en iedereen tussen de 12 en 18 het vreet. Alsof het niet uitmaakt dat de personages amper persoonlijkheid hebben, dat verhaallijnen nergens toe leiden, dat je dezelfde scène eindeloos herhaalt, dat ontwikkelingen onlogisch zijn etc. Dat je iets maakt dat bedoeld is voor een jong publiek wil nog niet zeggen dat je niet je best hoeft te doen. Na het boek is de serie zwaar teleurstellend.

Heb jij het boek gelezen of de serie gezien? Wat vind jij ervan?