Aan het begin van dit jaar besloten Gigi en ik om een Mega-buddyread-mini-challenge aan te gaan, en een aantal boeken samen te gaan lezen en bespreken. We hebben een beetje vertraging opgelopen (ach, je moet ook niet te hard van stapel lopen he!), maar nu is het dan zo ver: we gaan ons eerste boek samen bespreken.
We hebben er voor gekozen om dit in de vorm van een briefwisseling te gaan doen. 
Als je alles wilt lezen, en dat wil je natuurlijk, dan moet je even doorklikken naar de blog van Gigi om haar antwoorden te kunnen lezen. Zeker ook om naast de hier genoemde feiten over de Friese boekenweek, ook alle feiten over de Nederlandse Boekenweek te lezen.

We lazen allebei het Boekenweekgeschenk, Gezien de feiten van Griet op de Beeck, Gigi las de Nederlandse versie en ik las naast de Nederlandse ook nog de Friese variant. Hierover hebben we samen al een artikel geplubliceerd bij de Hebban literatuurclub. Het boek geeft blijkbaar voldoende stof tot nadenken en zeker ook tot discussie.
Gezien de titel van het boek verzamelden we ook nog enkele feiten over het Boekenweekgeschenk en daar zullen we onze bespreking mee versieren.

Elk jaar organiseert stichting It Fryske boek eind februari/begin maart de Fryske Boekewike (Friese boekenweek), die traditioneel begint met het Fryske boekefeest.

Kennen wij Griet op de Beeck?

Leuke vraag om mee te beginnen Gigi. Kom hier dat ik u kus was ook het eerste boek dat ik las van Griet op de Beeck, hierna las ik nog Vele hemels boven de zevende. 

Kom hier dat ik u kus was voor mij een aangename eerste kennismaking met schrijfster Griet op de Beeck, de manier van schrijven en het onderwerp spraken mij wel aan. Het is herkenbaar, realistisch en geeft een goede inkijk in de gevoelswereld van mensen die het niet gemakkelijk hebben en beschadigd zijn door hun naasten, en hoe zij ook weer de personen die dicht bij hen staan (onbedoeld) beschadigen.
Het tweede boek dat ik las, Vele hemels boven de zevende, bevestigde voor mij wat ik in het eerste boek al ontdekt had: Griet is een kei in het neerzetten van personages, ze gaan leven terwijl je leest, met elk hun zwakke, sterkte, mooie en minder mooie karaktertrekken.
Ik was net als jij blij om te horen dat zij nu het Boekenweekgeschenk mocht gaan schrijven, en dat deze ook in het Fries zou verschijnen vond ik nog leuker en nam me gelijk voor beide versies te gaan lezen.

Ik vind de cover van het Boekenweekgeschenk nogal opvallend, heb jij deze bekeken Gigi? En wat vind je ervan?

 In 1948 verscheen het eerste Friese Boekenweekgeschenk, de volgende geschenken verschenen in 1949, 1953, 1967, en vanaf 1989 verscheen er jaarlijks een Fries Boekenweekgeschenk.

Wat zien we op de cover?

Je hebt gelijk Gigi, het is inderdaad heerlijk dat je de afbeelding zelf mag interpreteren. Want ook ik zag niet gelijk de link met het verhaal. Maar nu je het zegt is het volgens mij ook een groep ouderen tijdens de bezigheidstherapie op het strand.
Hier zie ik Olivia ook nog niet tussen staan, ook al is ze al 71 jaar, hier zal zij weinig plezier aan beleven.

Tijdens de Fryske Boekewike worden overal in Friesland literaire programma's gehouden, in samenwerking met bibliotheken, lesgroepen en allerlei Friese verenigingen en gezelschappen. Ter gelegenheid van de Fryske Boekewike verschijnt ieder jaar een uitgave van Boekenijs ("Boekennieuws"), een brochure met informatie over nieuw verschenen Friestalige boeken.

Bijzonderheden in de schrijfstijl

Dat is een vraag waar ik een mooi antwoord op heb Gigi. Een paar dagen geleden heb ik naar de speciale Boekenweek-uitzending van het VPRO programma Boeken gekeken, hierin vertelde Griet op de Beeck over het door haar geschreven Boekenweekgeschenk maar ook vooral over dingen die zij belangrijk vindt in boeken en over de thema's die zij vaak gebruikt. Later zal ik nog iets meer over die thema's vertellen.
Ze vertelde in deze uitzending onder andere ook dat zij bij het Boekenweekgeschenk bewust heeft gekozen voor een vrouw op hoge leeftijd om aan te tonen dat de urgentie wel erg groot wordt om je leven nog een andere wending te gaan geven, de hoofdpersoon heeft al heel erg lang gewacht en heeft nu waarschijnlijk niet veel tijd meer om haar leven te veranderen. Dit maakt volgens mij ook dat het verhaal gelijk een vaart krijgt en dat de acties elkaar snel opvolgen, iets wat ook wel nodig is bij een novelle. 
De cynische manier van schrijven over de opluchting die Olivia voelt na het overlijden van haar man was ook mij opgevallen. Evenals de warme manier waarop ze schrijft over het nieuwe bestaan van Olivia, dit is erg mooi gedaan en geeft in mijn ogen ook de noodzaak van verandering mooi aan, Olivia was niet gelukkig in haar huwelijk en kiest nu heel bewust voor een gelukkiger bestaan. 
Het klopt dat je erg veel tussen de regels door kunt lezen, Griet vertelde ook dat ze heel bewust niet heeft vermeld waarom het huwelijk van Olivia en Ludo nu precies slecht was, iedereen kan zich hier wel een beeld bij vormen door de subtiele hints die gegeven worden en die jij net al noemde. Dit is iets wat ik ook erg fijn vind, niet alles hoeft helemaal voorgekauwd te worden.

De stichting It Fryske boek (opgericht in 1934 door een aantal Friese verenigingen en uitgevers) organiseert veel activiteiten om de Friezen te stimuleren om boeken in hun moedertaal te lezen, zoals het sprutsen Frysk boek (Fries luisterboek) en voor jongeren De Fryske Berneboekesjuery (kinderboekenjury) met uitreiking van de Sulveren Spjelde (zilveren speld) voor het beste Friese kinderboek.

De personages beschreven

Het personage van Olivia wordt in de novelle heel mooi uitgewerkt, door de vele voorbeelden die genoemd worden waarbij zij zich aanpast aan de wensen van haar man Ludo en later ook aan die van haar dochter Roos wordt duidelijk  dat zij een vrouw is die haar zelf altijd wegcijfert, ze doet wat een ander gelukkig maakt zonder naar haar eigen geluk of wensen te kijken. Wanneer haar man overlijdt, komt ineens het besef dat ze dit niet meer wil, dat ze nu eens voor zichzelf wil kiezen. Met kleine opstandige daden begint ze haar strijd voor het eigen geluk en blijft hierin volharden ondanks tegenwerking van Roos, hierdoor wordt duidelijk dat Olivia wel een hele sterke vrouw is. 
Roos wordt heel egoïstisch neergezet als een vrouw die enkel aan haar eigen wensen denkt en weinig oog heeft voor wat haar moeder nodig heeft, ze gaat helemaal op in haar grote verdriet over het verlies van haar vader.

Hoe heb jij de personages ervaren Gigi?

De vertaling van het Boekenweekgeschenk van Griet op de Beeck is gedaan door de Friese schrijfster Jetske Bilker. Het geschenk heeft in het Fries de titel: Sa’t it lân derhinne leit.

De motto's onder de loep

Ja zeker Gigi, ik heb de motto's bekeken. Gelijk toen ik het boek opensloeg spraken die mij al aan en ik vind ze ook goed bij de schrijfster Griet op de Beeck passen. Ze komen terug in al haar boeken. Na het lezen van dit boek ben ik nog even teruggegaan naar de motto's en die zijn absoluut ook van toepassing op Olivia. ze komt eindelijk tot de conclusie dat ze niet gelukkig is, durft het eindelijk aan zichzelf toe te geven en vindt de moed om voor zichzelf te gaan kiezen. 

In de Friese versie ontbreekt de disclamer voor in het boek over het gebruik van ge/gij/u en de uitgang -dt, omdat als aanspreektvorm dy/do gebruikt wordt of omdat het simpelweg niet van toepassing is door een iets andere zinsconstructie.

Mooie citaten

Vaak vallen mooie zinnen mij snel op tijdens het lezen, zeker wanneer ik het boek echt aandachtig lees voor een leesclub (of buddyread!), dus ik heb er een paar genoteerd:

Hij stelde haar vragen over hoe het dan precies was geweest, en zij antwoordde, zonder veel nadenken. Voor het eerst benoemde ze hardop hoe ze zich voelde en had gevoeld, ook al maakte die brutale eerlijkheid haar wel wat bang, want wat werd uitgesproken bestond voor altijd. Een hoofd kan niet meer vergeten wat het heeft beseft, zelfs al wil het dat proberen. (blz 37)

Hy stelde har fragen oer hoe't it dan krekt west hie, en sy antwurde, sûnder folle nei te tinken. Foar it earst beneamde se lûdop hoe't se har fielde en field hie, al makke dy iepen earlikens har wol wat benaud, want wat útsprutsen waard bestie foar altyd. In holle kin net mear ferjitte wat er beseft hat, sels al wol er dat besykje. (blz 37)

Ge weet toch wat mensen als ze gaan sterven het meest betreuren? De dingen die ze onuitgesproken hebben gelaten, de keuzes die ze niet hebben gemaakt, de mooie kansen die ze zichzelf hebben ontzegd, de foute constructies die ze in stand hebben gehouden, meestal omdat ze bang waren en dat niet eens durfden te onderkennen. (blz 52)

Do witst dochs wêr't minsken dy't op stjerren lizze it measte spyt fan hawwe? De dingen dy't se nét útsprutsen hawwe, de besluten dy't se nét nommen hawwe, de moaie kânsen dy't se harrensels nét jûn hawwe, de foute konstruksjes dy't se yn stân hâlden hawwe, meastal omdat se bang wienen en dat net iens doarsten te erkennen. (blz 52)

Al die jaren was ze haar eigen schuilkelder geweest, maar nu stonden alle ramen en deuren open, nu wist ze wat er ook nog kon. (blz 84)

Al dy jieren hie se har eigen skûlkelder west, mar no stienen alle ruten en doarren iepen, no wist se wat der noch mear mooglik wie. (blz 84)

Welke citaten vielen jou op Gigi?

De Friese variant van het boekenweekgeschenk is een vrij letterlijke vertaling van het origineel. Jetske Bilker is heel dicht bij de tekst van Griet op de Beeck gebleven.

De thema's van Griet op de Beeck

Nou en of ik de thema's bekeken heb Gigi. 
Volgens Griet op de Beeck is de mens erg goed in het produceren van wenselijk gedrag, en het wachten op kansen terwijl dit wachten absoluut niet interessant is. We zijn er ook toe geneigd om vast te houden aan wat we al kennen. Hierover sprak zij ook in de speciale uitzending van het programma VPRO boeken ter gelegenheid van de Boekenweek.
Dit zijn thema’s die in het Boekenweekgeschenk ruimschoots aan bod komen.
Olivia heeft haar hele leven lang wenselijk gedrag vertoond, ze probeerde eerst alles te doen om het haar man naar de zin te maken, ze haalde de koekjes die hij graag at hoewel zij ze niet lekker vond, er stonden meubels in huis die gekregen waren van familie van haar man en die zij niet mooi vond en ook op seksueel gebied heeft ze zich neergelegd bij de behoeftes, of het gebrek hieraan, van haar man.
Wanneer haar man komt te overlijden is Olivia geneigd om toe te geven aan alle wensen van haar dochter die diep bedroefd is over het verlies van haar vader, de afscheidsdienst wordt gedaan zoals haar dochter het graag zag al vond Olivia het eigenlijk te duur zo. Olivia voelt zich ongemakkelijk bij het starende portret van haar overleden man maar laat het toch hangen omdat haar dochter vond dat het daar moest hangen.
Hoewel het geen gelukkig huwelijk was, is Olivia nooit gescheiden van haar man, deels vermoedelijk omdat het voor haar generatie een taboe was, je maakte een keuze en bleef daarbij, scheiden deed je niet. Maar aan de andere kant was het ook een vasthouden aan wat je hebt, dit leven ken je, is vertrouwd en je weet niet wat er gaat gebeuren als je dat loslaat.
Deze thematiek over doen wat we denken wat er van ons verwacht wordt, en vasthouden aan wat we al kennen ook al maakt ons dat niet gelukkig, samen met de oproep van Griet op de Beeck zelf op haar website: ‘U leven is van u’, een boodschap om vooral te handelen, te leven op een manier waar jij gelukkig van wordt, het aan te durven om voor jezelf te kiezen, komt naar voren in veel van het werk van op de Beeck.
Zo ook in een schitterende tekst die ze schreef n.a.v. de aanslagen in Brussel.

Ook met de Friese vertaling van het boekenweekgeschenk van Griet op de Beeck kun je op zondag 18 maart 2018 gratis met de trein reizen.

De afloop

Het laatste wat ik opvallend vond aan deze novelle was de afloop...
Griet op de Beeck heeft een paar verrassende plotwendingen voor ons bedacht, maar net wanneer je denkt dat alles naar een mooie einde toe gaat voel je tegelijkertijd een soort onderhuidse spanning opkomen, een soort intuïtie, een gevoel dat dit niet alles is. Ik vind dit echt heel mooi gedaan, hier denk je nog wel even over na.

Vond jij de afloop ook zo bijzonder Gigi?

De reden dat het Boekenweekgeschenk dit jaar ook in het Fries verscheen is dat de Friese hoofdstad Leeuwarden (Ljouwert) dit jaar de Culturele hoofdstad van Europa is.

De vertaalster: Jetske Bilker

Het boekenweekgeschenk van Griet op de Beeck is door Jetske Bilker in het Fries vertaald, zij heeft naar mijn mening een zeer geslaagde vertaling van Gezien de feiten afgeleverd omdat ze heel dicht bij de originele tekst is gebleven. 
Toen ik op zoek ging naar wie dan wel Jetske Bilker is kwam ik een aantal interessante feiten tegen. 
Mijn conclusie is dan ook dat Bilker, gezien de feiten, of sa't it lân derhinne leit, een goede keuze is geweest om de novelle van op de Beeck te vertalen.

Jetske Bilker is in Friesland geboren (1960 Sexbirum).

Jetske is een Nederlandse schrijfster die in het Fries publiceert, daarnaast is ze literair recensente en vertaalde ze verschillende jeugdboeken en romans in het Fries, o.a. een aantal delen van De kameleon, het eerste boek van Harry Potter en De spion van Paulo Coelho (dit samen met Jantsje Post).

Haar debuurroman Imitaasjeleer (1998) werd bekroond met de Fedde Schurerpriis (provinciale onderscheiding voor debutanten), dit boek gaat over een jong meisje dat zich los wil maken van het ouderlijk huis en haar eigen plaats in de wereld wil zoeken. 
Ook hier zien we, net als bij de boeken van op de Beeck, dat iemand de stap zet om voor zichzelf te kiezen en een eigen weg in te slaan.

In haar tweede boek, de verhalenbundel In nacht fan hûs (1997) schrijft Jetske Bilker 11 korte verhalen met ingewikkelde plots en effectief gebruik van symboliek, waarin in eigentijdse taal de problemen van de moderne tijd worden beschreven. In 2003 zei ze over haar thematiek in een interview: "Ik beschrijf mijn eigen generatie, de zogenaamde 'verloren generatie'. Een deel van die generatie kon en kan slecht een baan vinden en een ander deel bestaat daarentegen uit yuppen."
Deze thematiek sluit aan bij de thematiek die op de Beeck ook in haar boeken laat terugkomen, de problemen van mensen zoals zijzelf, de gewone mensen. 

In 2004 schreef Jetske Bilker de novelle Oar plak, oare tiid, dit was het Boekenweekgeschenk voor de Friese Boekenweek die jaarlijks eind februari/ begin maart georganiseerd wordt door de stichting It Fryske boek. 
De novelle gaat over Swaantsje, een jonge vrouw van 35 jaar, ze heeft een minnaar omdat de hartstocht in haar vertrouwde huwelijk met Durk ontbreekt. De affaire wordt bekend, Durk komt erachter. De ontknoping wordt veroorzaakt door roddelende vriendinnen en kinderen die merkwaardig genadeloos Swaantsje uit de zevende hemel via de hel weer op aarde terugbrengen. Swaantsje lijkt te proberen om vooral een goede moeder voor haar zoontje Jesse te zijn, maar gaat hier tegelijk wel erg gemakzuchtig mee om en slaat de plank nogal eens mis. 

Ik ben wel nieuwsgierig geworden naar de boeken van Jetske zelf, hoe is haar eigen schrijfstijl?
Daarom ben ik op zoek gegaan naar een exemplaar van Oar plak, oare tiid, ik heb er eentje gevonden en gekocht, dus binnenkort ga ik weer in het Fries lezen!