Dat Nabokov heel bewust bepaalde mooie beschrijvingen en kleuren gebruikt in zijn boek Lolita dat hadden we al ontdekt, ook zijn de verwijzingen naar sprookjes (zoals de kleine zeemeermin, Alice in wonderland) en gedichten (Annabel Lee) ons niet ontgaan. Waarschijnlijk is zelfs de regelmatig terugkerende verwijzing naar de opera Carmen opgevallen. Maar er is meer...
In het boek worden een aantal schilderijen en kunstenaars genoemd, ook deze blijken bij nadere beschouwing niet willekeurig gekozen maar heel bewust toegevoegd om het verhaal te versterken.

John William Waterhouse - La belle dame sans merci

La belle dame sans merci (De mooie dame zonder genade) is een schilderij van de Engelse pre-rafaelitische kunstschilder John William Waterhouse, gemaakt in 1893. Op het schilderij is een geharnaste ridder die verleid wordt door een toverfee en daarmee verdoemd wordt tot eenzaamheid te zien. 

De prerafaëlisten waren Engelse kunstenaars in het Victoriaanse tijdperk die zich afzetten tegen de academische kunst zoals die toen werd voorgeschreven door de Royal Academy of Arts. Prerafaëlisten wilden terugkeren naar de eenvoud zoals die bestond bij kunstenaars voor Rafaël.

Waterhouse heeft zich laten inspireren door het gedicht La belle sans merci van de Engelse dichter John Keats. Dit is een gedicht uit de Engelse romantiek. Het is geschreven in een loom en laag ritme, met veel herhalingen vertelt Keats over een beeldschone toverfee die het van nature in zich heeft om haar geliefden te vernietigen door hen te verdoemen tot eenzaamheid. 

Waterhouse heeft in zijn weergaven van La belle sans merci gezocht naar het beslissende moment in het gedicht; de ridder buigt zich gefascineerd naar het opgeheven gezicht van de toverfee. Ondanks zijn mannelijke kracht en het harnas, die hem fysiek onaantastbaar lijken te maken blijkt hij weerloos te zijn tegen de verleiding van deze toverfee. Hij verdrinkt in haar ogen en als gehypnotiseerd laat hij zijn lans vallen om zich aan haar over te geven.

Waterhouse weet het schilderij een buitengewone spanning mee te geven door de hoofden van beide figuren zo dicht te laten naderen, in afwachting van de fatale kus. Het is uitermate expressief en drukt zowel de onderlinge aantrekkingskracht uit als de machteloosheid van de ridder. Het schilderij is sterk erotisch geladen en vol van symboliek. Zo is het tafereel gesitueerd in een dicht, donker woud dat symbool staat voor de wijze waarop de ridder moreel verdwaald is en verstrikt is geraakt in de netten van de toverfee. Op haar mouw draagt de toverfee een hart, terwijl ze als een slang naar hem toe neigt. Ze heeft hem reeds omstrengeld met haar haren en trekt hem daarmee naar zich toe om er een knoop in te maken. Deze knoop staat hier niet symbool voor het eeuwig met elkaar verbinden van twee geliefden , maar zal fataal blijken voor de ridder: hij is gedoemd.

De link met Lolita is duidelijk gelegd...
Humbert is ook betoverd door de schoonheid van Lolita, hij is weerloos en volledig in haar ban. Omdat zijn liefde zo fout is en niet geaccepteerd is hij gedoemd tot eenzaamheid. Zijn liefde voor Lolita zal hem fataal worden.
Dat het boek, net als het schilderij, sterk erotisch geladen is dat moge duidelijk zijn voor de lezer.

Vincent van gogh- Arlésienne

L'Arlésienne (De vrouw uit Arles) is een schilderij van de Nederlandse kunstschilder Vincent van Gogh uit 1888, het is een portret van Marie Ginoux, de eigenaresse van een café-restaurant in Arles waar Van Gogh een kamer huurde en zijn maaltijden gebruikte. 

Van Gogh schilderde madame Ginoux in 1888 tijdens een gezamenlijke poseersessie in het gele huis (dit lag tegenover het café en hier woonde Van Gogh toen zijn kamer boven het café te klein bleek te zijn voor zijn wensen) met Paul Gauguin, die toen bij hem inwoonde. 
Marie Ginoux leunt met haar linkerelleboog op tafel en ondersteunt haar hoofd met haar hand. Gauguin maakte een houtskooltekening en Van Gogh een vluchtig olieverfschilderij, in dunne verflagen, dat binnen een uur tot stand kwam. Deze eerste versie hangt nu in het Musée d'Orsay. Korte tijd later maakte hij het hier besproken werk, als een beter afgewerkte replica van de eerste uitvoering, waarbij paraplu en handschoenen werden vervangen door twee boeken.
Van Gogh schilderde Marie Ginoux in de traditionele klederdracht van Arles, waarvan wel gezegd werd dat er de mooiste vrouwen ter wereld woonden. Ze zit op een stoel aan een ronde tafel met twee boeken en pauzeert even bij het lezen. Enigszins melancholisch kijkt ze voor zich uit, wellicht nog peinzend over hetgeen ze zojuist gelezen heeft.

Qua stijl is duidelijk de invloed van Gauguin en de Japanse Prentkunst te zien, met name in het gebruik van zwarte contourlijnen, die de kleurgrenzen aangeven en de persoon als het ware naar voren haalt. Haar beeld lijkt wel uitgesneden en dringt als het ware naar het vlak naar voren, alsof het erboven zweeft. De egale achtergrond lijkt bijna op te lichten, zonder dat het de ruimte nader definieert.
Van Goghs preoccupatie met kleur betrof in feite niet zozeer de kleuren zelf, maar vooral hun onderlinge verhoudingen, als deel van het geheel. Het effect komt met name van het vlakkenkarakter van de verf. De onrustig neergezette penseelstreken verlenen het werk extra levendigheid. Met een enorme innerlijke wil om het coloriet tot uitdrukking te brengen verhoogt Van Gogh de intensiteit ervan.
De beelden zijn niet abstract, maar hervormen de werkelijkheid met een radicaliteit van kleur, het bewegingsritme van de lijnen en de compositie als de emotionele band tussen de schilder en zijn model.

Dit schilderij ziet Humbert in de gang hangen als hij bij ene 'mevrouw Haze' een kamer gaat bekijken als blijkt dat de in eerste instantie door hem gehuurde kamer verwoest is door brand. Hoewel Humbert op dat moment niet van plan is om er een kamer te huren en enkel gaat kijken omdat hij er voor zijn gevoel niet onderuit kan, is dit schilderij een voorbode van wat komen gaat...Van Gogh schilderde zijn huisbazin.
Humbert gaat ook wel degelijk de kamer huren in het huis in Ramsdale, het huis waar Lolita woont en 'mevrouw Haze' wordt zijn huisbazin en later zelfs zijn vrouw.

Botticelli - De geboorte van venus

De geboorte van Venus behoort tot de belangrijkste werken van Sandro Botticelli, een Florentijnse kunstschilder uit de vroege renaissance van de vijftiende eeuw. Het schilderij geldt als een iconisch meesterwerk uit de kunstgeschiedenis. De kunstenaar maakte het levensgrote schilderij in opdracht van de machtige en invloedrijke familie De' Medici. Het is te zien in een van de oudste musea ter wereld, de Galleria degli Uffizi in Florence.

In de klassieke mythologie wordt beschreven hoe Venus, de godin van de schoonheid en de liefde, wordt geboren uit het schuim van de zee. Botticelli beeldt haar staande af in een geopende schelp. Behoedzaam wordt ze aan land geblazen door Zephyr, de personificatie van de westenwind, en Aura, de verpersoonlijking van de zachte bries en de koele morgenlucht. De vrouwfiguur aan de rechterkant wacht haar op met een purperen mantel om haar naaktheid te verhullen. Zij is naar alle waarschijnlijkheid een van de Horae, de godinnen van de jaargetijden.

De lichaamshouding van de Venus in het schilderij van Botticelli, zou afgeleid zijn van de Venus Pudica, de 'kuise Venus', die verlegen is met haar naaktheid. Ze probeert daarom de borstpartij en schaamstreek van haar lichaam met haar handen te bedekken. Het heeft als curieus effect dat de aandacht daardoor juist daar naartoe wordt getrokken.

Proportioneel gezien is het lichaam van Venus volgens sommige theorieën te verdelen volgens de gulden snede (in het latijn: 'sectio aurea'), een mathematische verhouding die is ontleend aan de wiskunde van de klassieke oudheid. In de renaissance zou volgens deze theorie de gulden snede als de ideale verhouding worden beschouwd.

De venus van Botticelli, of zijn roodbruine venus zoals Nabokov het beschrijft, wordt meerdere keren in het boek genoemd. Humbert vindt steeds weer dat zijn Lolita op deze venus lijkt, hij ziet Lolita als een bijzondere schoonheid en zijn grote liefde, in zijn ogen is Lolita perfect. Dit sluit aan bij het feit dat de venus van Botticelli proportioneel weergegeven is volgens de gulden snede wat de perfectie weergeeft.

Ook verwijst Nabokov nog naar de Venus van Milo, dit is een wereldberoemd Grieks marmeren beeldhouwwerk, het beeld stelt de Griekse godin Aphrodite (Romeinse godin Venus) voor, de godin van de liefde ne schoonheid.

(bron: www.artsalonholland.nl)

Claude Lorrain en El Greco

Soms tekenden zich tegen de horizon bomen af die met tussenruimten in een rij stonden, en warme stille middagen boven een wildernis van klaver, en Claude Lorrain-wolken ver gegrift in nevelig azuur met alleen hun stapeldeel opvallend tegen de zwijmende onbestemdheid van de achtergrond. Ook was er soms een grimmige El Greco-horizon, zwanger van inktzwarte regen, en een voorbijgaande glimp van een boer met een mummie-nek, en werden overal stroken kwikzilverig water afgewisseld door ruwe groene maïs, een geheel dat zich opende als een waaier, ergens in Kansas.

 De werken van Lorrain behoren tot de barok. Hij schilderde vooral klassieke, arcadische (een bergachtige, schaars bevolkte landstreek in het centrum van de Peloponnesos.) landschappen. Hij zou een groot voorbeeld worden voor de Engelse Romantische schilders John Constable en J.M.W. Turner.

Voor zijn thematiek was de klassieke Latijnse dichtkunst van belang, onder meer Horatius, Vergilius en Ovidius. Voor de weergave van menselijke figuren in zijn landschappen ging Claude te rade bij Rafaël. Hij bestudeerde het werk van de Bolognese schilders Annibale Carracci en Domenichino voor de manier waarop zij figuren en landschap op harmonieuze wijze wisten te versmelten.

 Domenikos Theotokopoulos is algemeen bekend als El Greco (een Spaanse verbastering van het Italiaanse "Il Greco", de "De Griek"), was een kunstschilder die voornamelijk in Spanje werkte.

Na een opleiding op Kreta in de kunst van de iconen reisde El Greco naar Rome, waar hij studeerde onder Titiaan. In 1577 emigreerde hij naar Toledo in Spanje, waar hij zijn grootste hoogte bereikte.
Hij was erg geliefd onder hoogwaardigheidsbekleders en schilderde vooral religieuze werken en portretten. De schilderijen van El Greco onderscheiden zich door de langgerekte vormen en de expressieve kleuren.
Na zijn dood werd El Greco eeuwenlang niet meer als belangrijk kunstenaar gezien. Aan het eind van de 19e eeuw ontstond echter een hernieuwde belangstelling in zijn hoogst persoonlijke expressie. El Greco bevrijdde zich van de exacte vorm, licht en kleuren van zijn onderwerpen en inspireerde kunstenaars als Pablo Picasso en Jackson Pollock in hun inspanningen de kunst te transformeren.

Zijn schilderstijl behoort tot het maniërisme, een kunststroming van de hoogrenaissance, hoewel sommige kunstcritici hem bestempelen als 'hetzij een slechte maniërist hetzij een moderne schilder avant la lettre'.

Reynolds - Age of innocence

The age of innoicence is een olieverf schilderij op canvas can de schilder Sir Joshua Reynolds gemaakt ik 1785 of 1788. Het is onbekend wie het meisje op het schilderij is maar zou mogelijk zijn nichtje Theophila Gwatkin kunnen zijn of Lady Anne Spencer, de jongste dochter van de 4e Hertog van Malborough. Het schilderij hangt tegenwoordig in The Tate in Engeland.

Het schilderij is een karakterstudie of in achtiende eeuwse termen een mooie foto.
Dit schilderij was enorm geliefd bij het grote publiek en stond bekend als het commerciële gezicht van de kindertijd, het werd ontelbare malen gereproduceerd. De pakkende naam werd pas later aan het schilderij gegeven door Joseph Grozer in 1794 na de dood van Reynolds toen deze die titel gebruikte voor zijn stippelgravure van det werk. De originele titel was waarschijnlijk 'A little girl'.

Dit schilderij ziet Humbert boven het bord in het klaslokaal op de school van Lolita hangen wanneer hij daar moet komen om over het gedrag van Lolita te praten. Als hij in het straflokaal komt ziet hij voor Lolita een andere mooie nimfijn zitten.... deze schoolleeftijd van de kinderen lijkt de ideale 'nimfijnenleeftijd', ze zijn mooi, onschuldig en zich totaal niet bewust van hun eigen schoonheid en hun macht over een man als Humbert....
The age of innocence en het gezicht van de kindertijd....

Deze blog maakt deel uit van een serie artikelen over het boek Lolita van Vladimir Nabokov dat gelezen wordt in leesgroep-verband met eigen exemplaren.
Andere blogs over Lolita:
* Rusland in anderhalf uur
* Mijn ontdekking van de intertekstualiteit
* Lolita uit de lijst 'Verboden boeken'
* Ongemakkelijke hoofdpersoon
* Lolita: Hoe alles begon met Annabel
* Waarom gebruikt Vladimir Nabokov zoveel kleuren in zijn proza?
* Lolita: Belle en het beest
* De mythe van Salome in Lolita Vladimir Nabokov en andere kunst