Bijna iedereen denkt bij de ziekte van Alzheimer aan een ouder iemand, maar wat als het een jonge vrouw van zesenveertig jaar betreft? Welke impact heeft dat voor haar en haar omgeving? Dertien lezers, waarvan drie met een eigen exemplaar, waren benieuwd hoe Renée van Marissing dit beladen onderwerp in haar boek Gelukkige dagen heeft beschreven. Het boek dat door de Hebban-Crew werd gekozen als Boek van de Maand-december.

De auteur

Renée van Marissing (1979) studeerde af als dramaschrijver aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Ze schreef muziektheatervoorstellingen en hoorspelen en korte verhalen en essays voor literaire tijdschriften. Haar roman Onze kinderen stond op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs 2022. Gelukkige dagen is haar vijfde roman.

Het boek

Sil is zesenveertig en heeft de ziekte van Alzheimer. Met haar werk als bioloog heeft ze recent moeten stoppen. Ze slijt uren in herinneringen aan de groep vrienden met wie ze in haar jeugd toneelvoorstellingen maakte; dag en nacht brachten ze samen door en de toekomst leek onbegrensd. Tot hun vriend Ruben plotseling overleed. En nu moet Sil zich tot haar eigen kleine, eindige leven verhouden. Haar geliefde Lina probeert met de hulp van Barbara en Pier, die ook tot de vroegere vriendengroep behoorden, zo goed als ze kan voor haar te zorgen, maar Sil glijdt steeds verder weg in verwarring en eenzaamheid.

Cover en verwachtingen

De één valt voor een cover, voor een ander is het nauwelijks meer dan een omslag. Sylvia ten Hove hoort bij de eerste groep, zij zou het boek zeker hebben opgepakt in de winkel. “Ik vind de steeds vager wordende cirkels op de voorkant passen bij het boek. Ze symboliseren hoe het in het hoofd van de hoofdpersoon eraan toegaat denk ik.” Voor IngridBs geldt het tegenovergestelde. Ze hecht niet zo aan covers en zou dit boek niet hebben opgepakt. “De kleuren zijn wel fris, maar de titel manifesteert zich voor mij niet meteen als woordbeeld.”

Wat onze hersenen allemaal doen en kunnen is voor wetenschappers deels nog een grijs gebied. Ook als het brein niet meer goed functioneert, is er niet altijd een antwoord. Soms heb je ‘gewoon’ pech, zoals Van Marissing schrijft. Wat maakt dat we hier over willen lezen? “Ik ben op de een of andere manier altijd geïnteresseerd in hersenziekten en daar valt dementie ook onder. Het lijkt me vreselijk om mee te maken”, zegt *wil2*. Voor Angèle van Baalen ligt de nadruk net ergens anders. “Ik hoop veel te lezen over de thema's vriendschap, tederheid, wanhoop en berusting, maar ook vreugde vanwege de herinneringen aan de vriendschap en de liefde.”

Personages

Sil krijgt de diagnose Alzheimer, op haar leeftijd ook wel jongdementie genoemd. Wat betekent dit voor haar en haar partner Lina? En wat doet dit met familie en vrienden, zoals Barbara en Pier?

Sil is een zelfstandige, loyale vrouw, die als bioloog werkt. Haar klachten worden in eerste instantie onder een burn-out geschoven, na onderzoek blijkt het Alzheimer te zijn. Hoe uit deze ziekte zich in de loop van het verhaal bij Sil, en hoe verandert ze? Alida: “Sil wil graag de zelfstandige vrouw blijven die ze was, de onmacht van het niet meer kunnen en weten maakt haar erg boos. Hierdoor valt ze vaak uit naar de mensen om haar heen.” Voor Touffie sprong er één ding uit dat haar het meest raakte. “… toen Sil een gesprek had met Pier waarin ze aangeeft niet altijd meer te weten waar ze is, maar ook niet wanneer ze is.” Sil voelt zich los van de tijd, bungelend aan een touwtje.

Door deze veranderingen bij Sil komt Lina in een soort overlevingsmodus terecht. Ze zorgt voor Sil en voor alle praktische zaken. Aan haar emoties lijkt ze nauwelijks toe te komen, behalve als ze het voor Sil denkt te moeten opnemen. “Ik vind dat ze soms wat bozig reageert als anderen er in haar ogen verkeerd mee omgaan. […] Misschien zou ze soms wat meer mee kunnen bewegen”, aldus Nanniebe.

Meebewegen, kan eigenlijk Pier het beste. Sylvia ten Hove: “Ik vond het wel indrukwekkend dat Pier makkelijk met Sil mee kon buigen en haar vervolgens kon geruststellen.” Van Marissing laat goed zien dat een eerste reactie bij mensen vaak oplossingsgericht is, vindt Marianne van de Boeken. “Je hebt vrienden, er gebeurt iets ergs en die vrienden gaan dan bedenken wat je moet doen.” Na die eerste reactie als alles wat ingedaald is, zie je hoe belangrijk echte vrienden zijn. Zo gaan de vier samen op vakantie en zet Sil de badkamer en zichzelf onder water. “Dat Barbara haar [dan] zorgzaam afdroogt”, maakte veel indruk op Joella van den Broek.

Jouw wens

Het nadenken over de personages en wat Alzheimer met iedereen doet, levert een mooie, respectvolle en open discussie op. Alle deelnemers zijn betrokken bij het boek en elkaar. Ook als de vraag ‘Wat als jij in Sils schoenen stond? Wat zou jij graag willen dat je partner, familie en vrienden voor je doen als jij dat niet meer kunt aangeven?’ wordt gesteld. En idem voor als ze in de schoenen van Lina zouden staan.

Romy verwoordt exact wat iedereen hierover denkt: “Ik zou mijn partner niet aan mijn ziekte onderdoor willen zien gaan. Natuurlijk is de situatie hoe dan ook rot, maar ik zou willen dat m’n partner nog wel zijn/haar ding kan doen als ik zo ver heen ben en niet dat hij/zij vermoeid en gesloopt is omdat diegene voor mij moet zorgen.”

Als het over Lina gaat, is iedereen het wel eens dat ze haar grenzen moet bewaken, maar dat ze ook meer hulp had moeten vragen en accepteren. Haar emoties probeert ze zorgvuldig weg te stoppen. Ze zijn er wel. Ineke: “Maar ze denkt heel, heel soms wat als Sil er niet meer is? Met die gedachte voelt ze zich heel schuldig. Maar ze moet aan zichzelf denken, ze is ook nog jong en heeft nog een heel leven voor zich.”

Schrijfstijl en opbouw

Enerzijds leverde de schrijfstijl niet zoveel discussie op, want de eenvoud en de toegankelijkheid werden door iedereen als positief ervaren. Maar … ja, die maar liet andere dingen zien … voor de één was de stijl het zwakste punt aan het boek doordat hij soms gekunsteld was  (Nanniebe), voor de ander (Chrystel) leverde de stijl mooie beelden op en laat de auteur het taalvermogen indirect terugkomen. “… en haar personage bijvoorbeeld ook aandacht aan de klanken van de stem laat besteden.”

Gelukkige dagen is opgebouwd in seizoenen. In ieder nieuw seizoen is Sil verder achteruit gegaan. Op deze wijze beslaat het boek bijna twee jaar. Waarom heeft de auteur hiervoor gekozen, wat wil ze hiermee duidelijk maken?

Volgens IngridBs ondersteunt deze stijl de confrontatie. “In twee jaar tijd verandert Sil van een levenslustige vrouw met een scherpe geest, die midden in het leven staat, in een vrouw die volledig afhankelijk is van anderen.” Alida is het daarmee eens, al zijn het voor haar vooral de gedachten van Barbara en Pier geweest die de achteruitgang in beeld brachten.

Heel veel varia

Er is nog zoveel meer besproken in deze leesclub, zoals de karakterverandering van Sil, de scènes die de meeste indruk maakten, en natuurlijk de titel, die verwijst naar het toneelstuk ‘Happy days’ van Samuel Becket. Ook bleven er nog genoeg vragen over om aan het eind aan elkaar te stellen. Ben je ergens nieuwsgierig naar, klik dan op een van de vragen aan de rechterkant.

Verwachtingen en waarderingen

Tenslotte is het tijd om de balans op te maken. Zijn de verwachtingen uitgekomen en hoe hebben de deelnemers Gelukkige dagen van Renée van Marissing beoordeeld?

Romy had iets meer van het boek verwacht. “… zo kon ik mij net niet 100% inleven in de personages en als er een poging werd gedaan om op bepaalde dingen dieper in te gaan, werd die poging vroeg afgekapt …” Terwijl Alida’s verwachtingen werden overtroffen door de insteek van de vrienden die erbij kwam.

De waarderingen liepen uiteen van twee tot vier sterren. Joella van den Broek hoorde bij de laatste categorie. “Het is een verhaal dat zeker stof geeft om na te denken.” Net zoals *wil2*, die nog even vijf sterren heeft overwogen. “Het mooie aan dit boek is dat de auteur niet alles invult voor de lezer, maar alle ruimte geeft zodat die zelf kan nadenken over hoe het zou zijn als diens partner, vriend of vriendin jong-dementie zou krijgen.” Marianne van de Boeken geeft het boek drie sterren, alhoewel het door de leesclub voor haar nu wel als een viersterrenboek voelt. “Maar niet iedereen heeft het geluk na het lezen van dit boek ook nog deel te kunnen nemen aan een leesclub.” Dat Romy twee sterren geeft, is niet helemaal verrassend. “Dit klinkt misschien hard, maar ik miste gewoon diepgang en extra gevoel bij de personages en het verhaal.”

Conclusie en gemiddelde

Gelukkige dagen van Renée van Marissing is een boek dat misschien niet voor iedereen evenveel stof tot nadenken geeft, maar het is wel een boek waarover veel te praten en te discussiëren valt. Waar de ene deelnemer te weinig diepgang vond, was de ander blij dat niet alles voor de lezer werd ingevuld. Duidelijk is wel dat de ziekte van Alzheimer bij velen raakt aan persoonlijke ervaringen en dat alleen al maakte deze leesclub bijzonder.

De dertien deelnemers waardeerden Gelukkige dagen met een gemiddelde van 3,4 sterren.

Alida, Angèle, Chrystel, Ineke, Ingrid, Joella, Marianne, Nadia, Nannie, Romy, Sylvia en Wilma, ontzettend bedankt voor jullie geweldige bijdrage aan de bespreking van dit boek. Jullie enthousiasme, betrokkenheid en openheid maakte dit tot een hele speciale leesclub.

Ik hoop jullie snel weer ergens op Hebban te ontmoeten.
Lieve groet, Gea