Literaire Trip: Berlijn (Duitsland)
Het is vakantie! Dat viert de Hebban Literatuurclub maar al te graag, daarom maakten we een reeks artikelen over literaire vakantiebestemmingen. Het liefst zou ik er hele reisgidsen over volschrijven, maar voor nu moeten we het doen met deze reeks, waarin onmogelijk alles kon worden opgenomen. Hopelijk inspireren deze hoogtepunten tot meer! Volgende stop: Berlijn (Duitsland).
Berlijn is wellicht niet de eerste stad waar je aan denkt voor een literaire stedentrip, andere steden in deze serie zullen eerder bij enthousiaste lezers opkomen, maar toch kan de echte boekenliefhebber Berlijn niet zomaar overslaan.
Alfred Döblin (1878-1957)
Döblin studeerde geneeskunde in Berlijn, werkte tijdens de Eerste Wereldoorlog als arts in de Elzas en raakte bij terugkomst beïnvloed door het dadaïsme. Een stijl we terugzien in de belangrijkste stadsroman uit de Duitse literatuur: Berlin Alexanderplatz. Een zoektocht naar een eigen identiteit in de anonieme massa, waarin Döblin gebruik maakt van de stream of conciousness-techniek (voor degenen die mijn literaire trip naar Dublin lazen, herkenbaar? Döblin wordt door sommigen wel de Duitse James Joyce genoemd). De roman kwam uit in 1929 en werd later verboden door de nazi’s.
Berlijn werd verwoest en wederopgebouwd maar de huizen uit de tijd van Döblin ten noorden van Alexanderplatz hebben het geweld overleefd en tegenwoordig is de wijk zelfs een van de hipste in de stad. In de roman van Döblin komt duidelijk naar voren dat Berlijn in die tijd een grote Joodse gemeenschap had, tegenwoordig komt men op die plekken enkel nog kleine koperen plaquettes tegen in de stoep voor de huizen waarvan de Joodse bewoners de Tweede Wereldoorlog niet overleefden. Alexanderplatz zelf lijkt ook in niets meer op de plek die Döblin beschrijft, maar dat maakt een bezoekje natuurlijk niet minder interessant.
Günter Grass (1927-2015)
Grass’ werk is zeer beïnvloed door het werk van Döblin. In 1999 ontving hij de Nobelprijs voor de Literatuur. Grass schreef vooral korte verhalen, gedichten en absurdistische theaterstukken, maar zijn beroemdste roman is De blikken trommel (1959). Hoofdpersoon Oskar, is als dwerg min of meer onder en boven de wet gesteld en observeert de wereld zonder taboes te kennen. Op zijn onafscheidelijke trom slaand wandelt hij door het leven, door het Derde Rijk, door de oorlogsjaren, door het Wirtschaftswunder.
De gebroeders Grimm
Veel schrijvershuizen of musea zijn er niet in Berlijn, maar wie toch een collectie wil bezoeken kan terecht in de nieuwe centrale bibliotheek van de Humboldt-universiteit. Hier is de privébibliotheek van de gebroeders Grimm te vinden. Bij hun aanstelling als hoogleraar in 1840 verzamelden zij sprookjes en sagen, maar startten eveneens met het opstellen van het eerste Duitse woordenboek. De gebroeders liggen in Berlijn begraven op het oude St. Matthäuskerkhof.
Wandelingen en beschrijvingen
Michael Bienert verzorgt verschillende literaire wandelingen door Berlijn, in de voetsporen van verschillende grote schrijvers, waaronder Bertolt Brecht en Günter Grass, verschillende wandelingen, waaronder Joseph Roth in Berlijn zijn ook in boekvorm te verkrijgen. Berlijn vormt uiteraard het decor van vele literaire beschrijvingen en boeken. Bijvoorbeeld dat van Cees Nootebooms Allerzielen. Hoofdpersonage Arthur Daane neemt je mee langs de Brandenburger Tor, verschillende musea en filosofeert over Duitsland. Cees Nooteboom woont al jaren in Berlijn en schreef onder andere ook Berlijn 1989-2009 ter gelegenheid van de twintigste verjaardag van de val van de Muur, waarin zijn eigen ervaringen en observaties in Berlijn centraal staan.
Hedendaagse literatuur
Vandaag de dag is Berlijn weer een cultureel broeinest. Elke dag is er een literair evenement te vinden en de nieuwe generatie Duitse auteurs wordt bejubeld, bijvoorbeeld Jenny Erpenbeck met Gaan, ging, gegaan. Wie Duits kan lezen doet er goed aan een bezoek te brengen aan de Berliner Buchnacht, het Poesiefestival Berlin of het Internationales Literaturfestival Berlin om niets te missen van al deze aanstormende talenten!
Goede reis!
Door: Anne
Ga je ook mee naar: