Aan alle mooie liedjes komt een eind. Het schooljaar zit er bijna op, dus is het tijd om het laatste deel van MMTO te bespreken! Ik vatte in dit artikel onderaan even kort samen wat we lazen en bespraken de vorige keer. En wat lazen we allemaal deze keer? Met dank aan Ine voor de hieronder volgende samenvatting:

1230 bladzijden hebben we achter de rug! MMTO houdt het overgebleven die-hard leesgroepje al zo'n 6 maanden samen. Uiteraard zijn andere lezers, of binge-lezers die dit boek in één week kunnen uitlezen, nog steeds welkom! Maar aan elk boek komt een eind, ook aan deze dikkerd. We zijn natuurlijk erg benieuwd naar ieders bevindingen over de laatste hoofdstukken en naar het eindoordeel.

Laten we nog even kort overlopen wat we in dit laatste stuk lazen. 'Les in de kunst van het vallen' neemt ons weer mee naar 1970-1971. Owen vertelt heel open over zijn laatste maanden in de hel van Vietnam. Ook al bevond hij zich in een relatief veilige zone, uit zijn beschrijvingen blijkt hoe zwaar deze oorlog weegt, zeker psychologisch. Op verlof in Australië ontmoeten we samen met hem Aghata. We weten meteen waarom hij in een eerder hoofdstuk, maar veel later in de tijd, naar haar op zoek ging. Eenmaal terug in Amerika, na Vietnam, blijkt het niet makkelijk om de draad weer op te nemen.

In 'Laurel Canyon' 2009-2010 beschrijft Max hoe hard hij zijn Misha mist, en over hoe hij toch zijn leven en carrière voortzet. Hij doet een wanhopige poging om haar terug naar NY te halen, en die blijkt nog te lukken ook. Toch voor een tijdje...

Met 'Vesterheim', dat zich afspeelt in 2010-2011, beleven we de laatste maanden uit het leven van Owen. Het afscheid is best emotioneel.

Het laatste deel van dit boek, ‘Sandy’, bevat slechts één hoofdstuk en speelt zich af in de herfst van 2012. Mordecai zorgt voor een zware klap en een mooie verrassing. En we beleven samen met Max en zijn moeder spannende tijden terwijl orkaan Sandy over New York raast. De orkaan blaast niet alleen huizen, maar ook het oude leven van Max helemaal weg en leidt voor hem een nieuwe fase, zonder ons als pottenkijkers, in. Het einde van het boek zal wellicht voor de enen verrassend zijn en voor de anderen voorspelbaar - daar hebben we het zeker nog over.

Ik plak hier nog even voor de laatste keer de volgende afspraken bij ter opfrissing (sorry voor de herhaling):

• Er is geen risico meer op spoilers voor elkaar deze keer. Dus bespreek hier gerust alles wat je je nog herinnert van deze boeken-trip, met de focus op de laatste hoofdstukjes uiteraard. Klik hier voor de leesplanning.
• Jullie krijgen het woord en stellen zélf de vragen. Wil je een vraag stellen, roep dan je naam onder de eerste vraag onder dit artikel, dan is het voor iedereen gemakkelijk te zien in welke volgorde we welke vraag gaan behandelen.
• Dit is geen officiële leesclub, het gaat er allemaal wat losser aan toe. Je hoeft niet per se elke vraag te beantwoorden.
• Ga je een recensie schrijven of heb je er al een geschreven? In het laatste draadje hieronder zul je de link naar je (vrijwillige) recensie en een quote eruit kunnen plaatsen + de sterren die je aan dit boek gaf.
• Reageer op een vraag via de grijze knop, zo blijven de vraag en de antwoorden mooi samen.
• Wil je een nieuw gesprek beginnen, gebruik dan de roze knop. (Dat mag, maar kijk voor je dit doet ook even naar wat er al is gevraagd).

Hoe blij ben jij nu dat we samen dit boek gelezen hebben? Voldeed het aan je verwachtingen, overtrof het boek die ruimschoots of was het toch niet echt jouw ding? Dat wordt de eerste vraag van deze laatste bespreking.

Alvast bedankt voor jullie uithoudingsvermogen en vooral voor de interessante gesprekken die we over dit boek hebben gevoerd en nu nog gaan hebben!

Ine (gastmedewerker), Natalie (banners en initiator) en Nathalie (coördinator) 

Update 28/6: Marina, volgster en trouwe literatuurfan hielp ons met het laatste en ongetwijfeld het meest persoonlijke leesverslag van het laatste deel. Lees en geniet mee!

Dit is een gastcolumn, geschreven door een MM&TO-fan die het boek net voor de leesclub las, de discussies in stille monkel volgde en, belofte maakt schuld, nu de ongelooflijke arrogantie heeft haar samenvatting van jullie ploeterwerk in de maag te splitsen…

Eind juni. Zonder voorspel in een hete zomer getreden. Een boek is uit. Meningen zijn geplogen…Was de verzuchting een Oef of Oooh, was het een Calvarieberg met 40 staties of een dromerige midzomernachtdroom die best nog wat mocht duren?

Vast staat dat niet ieder evenveel sterren ziet flonkeren aan het literatuurfirmament, maar vast staat ook dat die Harstad een “Schrijver” is. Instant verliefdheid of een beetje koelere minnaar, ieder is het erover eens dat zijn eindeloos meanderende zinnen je grijpen en hypnotiseren. 

Toch woog het lezen (Ine), de inhoud (Sylvia, Marjolein S ) en de herinnering (Evelien) te licht voor een groot vreugdevuur, maar het boek werd er toch niet ingegooid, ondanks z’n volumineuze potentie.

Bewondering, verrassing en gaandeweg verdieping zijn de kreten van de ‘overtuigden’.

Hier een inherent compliment voor de leesclubinitiatoren: zonder was men niet tot lezen gekomen, was er een mooie trein gemist en ja…6 maanden is wat lang voor zo’n ervaren lettervreters, maar toch merci…

Het einde werd verrassend, hoopvol en romantisch bevonden, op een enkeling na die het boek door de kamer wou keilen, de hitte waarschijnlijk.

De letter M ( dial M for Murder) werd niet weerhouden als een gimmick of een knipoog, hoogstens als een spontane alliteratie.

De laatste dappere poging tot samenvatten, lijstjes, begrip, thema’s..you name it: 

• Emigratie en ontheemding
• Opgroeien, coming of age, familie
• Vriendschap
• Liefde en relaties
• Kunst
• Eenzaamheid
• Vietnamoorlog

Blijft over dé recensie, niet iedereens dada en tenslotte heeft die Harstad nu wel kostbare leestijd genoeg gestolen…op naar Buzz Aldrin bijvoorbeeld, de tweede man op de maan, maar dat wisten de fans al lang(er). 

                                                           Varkentje, snuit en Uit ! 

Eerbetoon: 

Aard Evert: Nestor en sympathiek mopperaar, las het boek uit met een knallende 5 stars -‘Na enige aarzeling in het begin i.v.m. de artistieke uitweidingen over het werk van Max en Mischa, werd het zich verdiepen van hun relatie en vooral de toenemende plek die Owens geschiedenis ging innemen er de oorzaak van dat het lezen voor mij een grandioos avontuur werd, met verhaallijnen die boeiden, met karakters die geleidelijk driedimensionaler werden en vooral de warme gevoelens en de band, die ik voor mezelf met Owen opbouwde.’

Sylvia: stelt rake vragen en geeft ook antwoorden –‘een mooi boek, heb het vier sterren gegeven. Het bevat mooie zinnen. Heerlijk vond ik dat, zo'n zin van een halve pagina en die toch gewoon soepeltjes doorloopt. Dan kun je schrijven!’

Mariette : aandachtige lezeres –‘ Het boek heeft veel te bieden: een mooi verhaal over volwassen worden; over ontheemding door oorlog of verhuizing; veel kunstbeschouwingen over theater, muziek en schilderkunst; de waarde van vriendschap, etc.’ 

Evelien: enthousiaste clubster van het eerste uur: - ‘…drie. Ik vond het boek net even te langdradig en te veel in herhaling vallend voor 4 sterren. Ik heb geen citaat en ook geen recensie. Ik weet niet zo goed wat ik met dit boek aanmoet eigenlijk...het is al te ver weg gezakt om er nog echt iets zinnigs over te zeggen. Die ellenlange zinnen met gedachtestromen zijn dan wel mooi maar beklijven bij mij niet. Maar dat is ok, ik vond het wel een fijne leeservaring.’              

Marjolein: enthousiaste bekeerlinge van Harstad: - ‘Is het een bijzonder verhaal? Het is het verhaal van mensen die gewoon hun leven leiden en bij wie niet alles soepel is verlopen. Wat het verhaal zo bijzonder maakt is het schrijftalent van Harstad, dat je dit boek door wil lezen en dat dit ook heel makkelijk gaat.’ 

Marjolein S: lezeres met leef/s-ervaring: - ‘het bleef me steeds minder boeien, wellicht door de iets te lange duur van het feuilleton. En de Owen-delen boeiden veel meer dan die van Max of Mischa. Ik moet wel toegeven dat de jeugd van Max me meer boeide dan zijn tragere leven toen hij ouder werd (maar wellicht is dat ook inherent aan ouder worden, in je jeugd gebeurt er meer...?).
Grappig genoeg had ik vandeweek wel de neiging het boek aan te halen toen een collega vertelde net terug te zijn van een vakantie in Vietnam.’            

*Wil* : zo kort haar naam, zo uitgebreid haar ( boeken) kennis: - ‘ een mooi citaat uit het boek. 
P 66 ‘Kinderen emigreren niet, ze zijn gedwongen in exil, zei iemand ooit eens. En dat klopt. Hun koffers zijn nooit groot genoeg, ze moeten het meeste achterlaten, al die dingen die zo klein zijn dat de volwassenen ze niet zien en waar ze een plekje voor vrij zouden moeten maken in hun eigen bagage.’              

Mielse: nieuwe ambassadeur van de Harstadbelievers :- ‘Dit coming-of-age verhaal heeft wellicht even tijd nodig om je als lezer te pakken, maar zodra het je gegrepen heeft, laat het je niet meer los. De lange, ritmische zinnen denderen door je heen en werken hypnotiserend. De schrijfstijl is prachtig, pakkend en houd je als lezer vast in het prachtige verhaal van gewone mensen met eigenlijk hele gewone levens, die net als iedereen op zoek zijn naar geborgenheid, maar soms verdrinken in hun eigen eenzaamheid’ 

Mariek: nuchter, wat sceptisch maar uiteindelijk volmondig 5 :-‘ Te dik, denk ik, en dan die rare cover. Weinig gehoord over de inhoud. Dat was misschien maar goed ook, want boeken over oorlog, over zelfdoding en over overlijden aan kanker lees ik meestal liever niet. Terwijl Harstad zo fijnzinnig met deze onderwerpen is omgegaan dat ik het boek niet alsnog heb weggelegd. Ik ben langzaam verknocht geraakt aan de schrijfstijl en aan de personages, Owen en Max in het bijzonder’. 

Inspirator: 

Natalie (zonder H): was vorig jaar super enthousiast om dit boek te lezen, onder mysterieuze omstandigheden even van de radar verdwenen omdat het wat te veel werd, maar inspireerde deze groep toch maar tot een uitzonderlijke prestatie. Zonder haar was dit er niet van gekomen. 

Runners-up wegens extra support: 

Ine: galeislaaf van dienst, las met moede een moetje (toch nog 3 fonkeltjes):-‘Ik kreeg zin om het boek door de kamer te gooien (heb ik niet gedaan hoor, ik heb een ingebouwd respect voor boeken). Ik kon het niet geloven dat het eindigde met een happy end. Voor mij voelt het alsof Harstad zijn ziel heeft verkocht aan de Amerikaanse lezersmarkt....’

Sprong daarnaast bij voor een introductie over het laatste deel. 

Marina: achtergrondlezeres met een stevige achtergrond van zichzelf, had al leesfeuilleton-ervaring met een stad, een meisje en een duivel (check haar avatar maar eens) en Thomas Mann.

Boek uitgelezen, stille waters & grondige bijdrage met dit eigenste verslagje (maar haar zelf naar alle Vlaamse bescheidenheid niet op het podium bij gezet) 

Tea: vlijtig lees- en schrijfbijtje, vertrouwde blind haar medelezers en knalt ook een 5, op de softe tonen van Vivaldi – ‘Na vele uren lezen is het boek nog steeds niet echt uit, er staat zoveel in dat het nog regelmatig terug zal komen in flashbacks - Vietnam, Noorwegen, Apocalypse now, Beckett, De neushoorn van Ionesco – en zal zorgen voor een herbeleving. Misschien is het boek niet voor iedereen weggelegd, maar voor liefhebbers van een roman met belangrijke thema’s als relaties, liefde, ontworteling, macht, politiek en kunst (ik ben er vast een paar vergeten) en die zich kunnen verliezen in het uitgebreide, zeer leesbare taalgebruik is dit een heel fijne, beklijvende roman.’

Droeg bij aan het algemeen nut met maar liefst 2 leesverslagen. 

Erepodium…tadaaaaaaaam: 

Nathalie B1: enthousiaste bezielster van deze club, onder het motto: ‘one page a day keeps the fire in the Apocalyps ooh Burning Man.’ : .’ Bedankt aan allen om tot op het einde mee te doen hé zeg! Applausje voor ons zelf!’

(op de tonen van The Doors: "This is the end, beautiful friend." ) 

En op die tonen sluiten we deze leesclub inderdaad maar af, want de zon doet iedereen smelten en andere boeken roepen. Heb je nog een klepperende tip om samen te lezen? Hou je vooral niet in, wie weet komt er nog eens een kans!