Hé, psssstt, luisterus.... niet boos worden, want hieronder zou eigenlijk een verhaal over Joost Swarte moeten staan, maar ik werd afgeleid door een nog te verschijnen boekje dat aandacht verdient. Het Parel-artikel over januari is al geweest, en daarom heb ik Swarte's verhaal gekaapt.

Tekst: Ellen
Banner: Anne 

Welk boek heeft dan die aandacht zo hard nodig?? Nou... het begin van een nieuwe boekenweekserie: Boekenweekgedichten! De eerste in de serie heeft de aangename titel Rebelse sonnetten meegekregen. In de beschrijving staat: 

We beginnen met het sonnet. En in de volgende jaren komen het horatiaanse epigram de limerick, de ollekebolleke, of een van de vele andere dichtvormen aan de beurt. Dit jaar bevat de bundel gedichten van de dichters van Wereldbibliotheek en Nieuw Amsterdam. In de komende jaren staat deelname open voor iedere dichter.

Bij sonnetten denk ik ogenblikkelijk aan (nee, niet Shakespeare, en nee Tea, ook niet aan Petrarca):

Hy droech ons smerten

  T'en zijn de Joden niet, Heer Jesu, die u cruysten,
Noch die verradelijck u togen voort gericht,
Noch die versmadelijck u spogen int gesicht,
Noch die u knevelden, en stieten u vol puysten,

  T'en sijn de crijchs-luy niet die met haer felle vuysten
Den rietstock hebben of den hamer opgelicht,
Of het vervloecte hout op Golgotha gesticht,
Of over uwen rock tsaem dobbelden en tuyschten:

  Ick bent, ô Heer, ick bent die u dit heb gedaen,
Ick ben den swaren boom die u had overlaen,
Ick ben de taeye streng daermee ghy ginct gebonden,

  De nagel, en de speer, de geessel die u sloech,
De bloet-bedropen croon die uwen schedel droech:
Want dit is al geschiet, eylaes! om mijne sonden.

Het is een sonnet van Jacobus Revius en dat ik het ken, is voornamelijk, nee uitsluitend, te danken aan de heer H.J.M.F. Lodewick, wiens lijvige pennenvrucht, Literaire Kunst, onderwerp van studie was van de lessen Nederlands tijdens mijn middelbareschooltijd. Herman Joseph Marie Fernand heeft zelfs een eigen wikipedia-artikel, waarin o.a. staat dat hij

een onvermoeibaar schrijver van schoolboeken [was]: tussen 1955 en 1983 publiceerde hij bij Malmberg elf boeken ten behoeve van het literatuuronderwijs. In de loop der tijd zijn er meer dan 1 miljoen exemplaren van zijn boeken verkocht.

Een klassieker waardoor Lodewick bekend zal blijven en die door generaties leerlingen van de middelbare scholen in de jaren vijftig tot tachtig is gebruikt, is zijn leerboek Literaire kunst, met daarnaast zijn tweedelige Literatuur, geschiedenis en bloemlezing (1958-1959), dat tientallen drukken beleefde. 'De Lodewick' is hoogstwaarschijnlijk hét boek waardoor vele Nederlanders in hun jeugd kennis hebben gemaakt met de Nederlandse letterkunde.

Ja, dat klopt... en ik heb daar twee dingen over te zeggen: aan de ene kant verwenste ik (toen) dat Literaire Kunstboek, degene die het schreef én degene die ons eruit lesgaf (ja, u, meneer Ziere!), aan de andere kant heb ik het (nu) aan de heer Lodewick, zijn boek en degene die eruit lesgaf (ja, u, meneer Ziere) te danken, dat ik weet wat een sonnet is (zo ongeveer). En dat ik van het bestaan van Gerrit Achterberg's Ballade van de gasfitter op de hoogte ben. Dat is namelijk een sonnettenkrans of -cyclus die Achterberg in 1953 afrondde in opdracht van de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. De ballade is, net als Literaire Kunst, integraal terug te vinden in het onmogelijk genoeg te prijzen DBNL (Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren).

Ik ga hier niet uitleggen wat een sonnet is, dat zoeken jullie zelf maar (weer?!) op in bijvoorbeeld Literaire Kunst, of wikipedia,maar ik ga jullie wel, met dank aan het NRC, een sonnet cadeau doen. Een spiksplinternieuw sonnet waarmee direct bewezen is dat sonnetten van nu zijn, qua vorm én qua inhoud: 

bron: Efficiënt sonnet (NRC, 8 november 2019)

Rebelse sonnetten komt uit op 3 maart 2020 (maar kan nu besteld word), en ik verheug me er - zoals gezegd - enorm op. Niet alleen op de sonnetten, maar ook op de gelegenheid om elk jaar een nieuwe dichtvorm aan de verzameling Boekenweekgedichten toe te voegen. 

Afsluitend kunnen jullie hier nog een eigen brouwsel vinden waarin ook een tip voor een ander (sonnetten)boekje wordt gegeven, geïnspireerd door Stoner. En jullie? Hebben jullie nog suggesties voor mooie, aansprekende, eigentijdse, ouderwetse, ontroerende, onbegrijpelijke, grappige sonneten? Of alvast een rebelse?!

(Joost Swarte's werk kun je nog tot 19 januari 2020 in de Rotterdamse Kunsthal bekijken en hier kunnen jullie tijdelijk een aantal foto's die ik gemaakt heb bekijken, maar jullie moeten (ja, echt, moeten) de tentoonstelling met eigen ogen gaan aanschouwen. Gewoon doen, al was het maar om de prachtige illustraties bij het werk van Nescio!)