In twee eerdere blogs Het Zeven Zussen Odyssee en Heb je wel gehoord van de zeven, de zeven  heb je kunnen zien hoe het komt dat ik relatief lang over een boek kan doen. Eigenlijk ben ik geen langzame lezer, maar duurt een boek lezen bij mij wat langer omdat ik daarnaast ook heel wat afstruin op internet zoekend naar dingen, personages, geschiedenis die in een boek voorkomen om zo een completer beeld te krijgen van het verhaal. Zeker als het om een historische roman gaat of boeken waarin historische figuren voorkomen wil ik dit nog wel eens doen.  Zo ook bij ‘De Zeven Zussen’ van Lucinda Riley, een fictie afgezet tegen een historische en mythologische achtergrond waardoor ik op zoek ben gegaan naar de Griekse mythologie en het getal zeven waarover je in de hierboven genoemde blogs hebt kunnen lezen. Maar ook het verhaal zelf heeft er voor gezorgd dat ik af en toe afdwaalde naar het digitale scherm. Daarover vertel ik je meer in dit laatste artikel van de drieluik ‘De Zeven Zussen’.

Leesaanwijzing

Vaak zit er in een boek een leesaanwijzing verborgen, zeker in literaire boeken kun je deze vinden in een titel van het boek of hoofdstuk, of in de benoeming van wel of niet bestaande boeken en/of personages in de tekst, zo ook in  ‘De Zeven Zussen’. Gelijk op de eerste pagina van het verhaal maken we kennis met het boek ‘De Penelopiade’ die Maia aan het lezen is. Het is een verwijzing naar een novelle die echt bestaat, in 2005 geschreven door Margaret Atwood als onderdeel van een reeks boeken in de Canongate Myth-serie, waar hedendaagse auteurs oude mythen herschrijven. Dit is een duidelijke leesaanwijzing naar hoe ‘De Zeven Zussen’ gelezen kan worden: een verhaal gebaseerd op een mythe, in dit geval die van de Plejaden zoals de titel van het boek al doet vermoeden. Zoals je al hebt kunnen lezen in ‘Het Zeven Zussen Odyssee’ is de Griekse mythologie ook op andere manieren sterk aanwezig in ‘De Zeven Zussen’.

Water

Ook water komt veelvuldig voor in ‘De Zeven Zussen’:  de zee, het huis Atlantis welke in een meer ligt in Geneve, ma die Marina heet wat is afgeleid van het Latijnse woord mare en betekent zoveel als van de zee, varen, de zussen die ieder op een eigen manier met water te maken hebben, hetzij wel of niet in bevroren toestand, met de verblijfplaats of in de vorm van een sport. Om het bij ‘De Zeven Zussen’ te houden, wat dacht je van Rio de Janeiro welke Januaririvier betekent. Brazilië die aan de Atlantische Oceaan ligt (genoemd naar Atlas). En zoals in ‘Het Zeven Zussen Odyssee’ al naar voren kwam staan de Zeven Zussen ook bekend als de Oceaniden, vanwege hun associatie met water in wat voor vorm ook: zeeën, rivieren, sneeuw, ijs.

 Water symboliseert de stroom des levens. De bron staat bekend voor geboorte en de kinderjaren. De kracht van de waterval voor de voortstuwende kracht van de mens op de weg van het leven. Het snelstromende water dat over dammetjes vloeit voor de spanning in het leven. De rivier die steeds breder wordt en van wild stromend naar kabbelend overgaat, toont het wegebben van de wildheid van de jeugd. De rivier eindigt tenslotte in een rustig wateroppervlak, de rustgevende plek waar men zich geen zorgen meer hoeft te maken over het aardse bestaan.

 In een Chinese legende vormt de waterval, die van steen op steen, verdieping na verdieping, de scheiding tussen het aardse bestaan en het hiernamaals. Een Koi (vis) probeert aan de andere kant van de grens te raken. Met een niet aflatende wilskracht zal hij daar tenslotte in slagen, en verder leven als een draak, een goed dier en symbool voor de keizerlijke macht in het oude China. Het tafereel van de Koi liet de monniken verstaan dat zijzelf, en ook andere mensen, net als de karper, tekortkomingen en moeilijkheden kunnen overwinnen om een hoger doel te bereiken.

 Laat hiernaar nou ook via een boektitel die in het verhaal verweven zit verwezen worden op p. 60 ‘De Stille waterval’ die Maia heeft vertaald voor een auteur. In een volgend boek dat zij gaat vertalen voor dezelfde auteur (zie p.65) komt nogmaals een verwijzing naar water voor. In dit geval niet via de titel maar door middel van het verhaal dat zich afspeelt in de buurt van de Iguaçuwatervallen, waarvan ‘De keel van de Duivel’ het bekendste deel is. Deze halfronde waterval, die is ontstaan door een vulkaanuitbarsting, stort zich tachtig meter de diepte in en mag zich de grootste waterval ter wereld noemen. Iguaçu is Indiaans voor ‘groot water’. Volgens indianenlegende was de maagd Naipi uitverkoren om de god M’Moy te trouwen, wat zoveel wil zeggen als dat ze geofferd zou worden aan de goddelijke waterslang. Zij werd echter verliefd op de indiaan Taroba. De geliefden besloten met een kano over de rivier te vluchten voordat de god met Naipi kon trouwen. M’Moy ontdekte dit en zette in de vorm van een grote slang de achtervolging in. Op de plek waar hij ze vond boorde hij zich in de grond, waardoor een grote afgrond ontstond. Naipi veranderde hij in steen die voor altijd door het water geslingerd zou worden en haar geliefde in een palmboom aan de oever. Zo werden ze gedoemd elkaar tot in de eeuwigheid te aanschouwen, zonder elkaar aan te kunnen raken. Water zou dus heel goed voor een metaforische sfeer kunnen staan in ‘De Zeven Zussen’.

Muziek

Ook de muziek die voorkomt in ‘De Zeven Zussen’ zou voor een symbolische waarde van groei, dood en hergeboorte kunnen staan. Zo komt er op een gegeven moment het muziekstuk ‘De stervende Zwaan’ van Tsjaikovski voor die kort daarop wordt gevolgd door ‘Morgenstimmung’ uit de ‘Peer Gynt Suite’ van Grieg.

De ‘Bolero’ van Ravel, die ergens veel eerder in het verhaal wordt genoemd, zou je kunnen aanwenden als een overgangsdynamiek: na twee inleidende maten door de kleine trom wordt het eerste thema ingezet door een enkele fluit, waarna langzamerhand het gehele orkest gaat meedoen.

Vooral ‘Rhapsody in Blue’ van Gershwin is heel toepasselijk in het verhaal verweven. Een rapsodie is een gedicht of muziekstuk dat qua onderwerp of stijl/stemming bestaat uit contrasterende gedeelten, die ondanks de vrije vorm toch een eenheid vormen. In ‘Rhapsody in Blue’  componeerde Gershwin elementen van de Europese symfonische muziek in combinatie met Amerikaanse jazz tot een geheel. Niet alleen speelt ‘De Zeven Zussen’ zich af in beide werelddelen: Geneve en Brazilië, maar ook speelt de ene verhaallijn zich af in huidige tijd terwijl de andere zich afspeelt in de jaren twintig van de vorige eeuw op het moment dat men de Christo bouwt en Gershwin zijn ‘Rhapsody in Blue’ heeft geschreven.

Christo Redentor oftewel Christus de Verlosser

 Het iconische monument van Brazilië bovenop de Corcovado berg, dat op 710 meter hoogte uitkijkt over Rio de Janeiro. Eén van de zeven wereldwonderen, en waar een groot gedeelte van ‘De Zeven Zussen’ over gaat. Het historisch onderzoek over de Christo heeft Lucinda Riley voornamelijk opgedaan via het lezen van boeken totdat ze per toeval Izabel Seabra de Noronha ontmoette, de achterkleindochter van Heitor da Silva Costa, welke de ingenieur en architect is achter de constructie van de Christo. Zij blijkt het dagboek waarin hij schrijft over de bouw van de Christo in haar bezit te hebben, passages hiervan heeft Riley verwerkt in ‘De Zeven Zussen’.

 Zo blijkt de hele buitenkant van de Christo te bestaan uit mozaïek van driehoek speksteen, waar men maandenlang mee bezig is geweest om ze op een raster van stof te plakken en die tot grote panelen te vormen. Sommige van de societydames die dit werk deden schreven op de achterkant van de tegeltjes de namen van hun geliefden, een boodschap of gebed om op die manier voor altijd verbonden te zijn met de Christo.

 Als je het vanuit de technisch geschiedkundige kant bekijkt mag de Christo met recht een wereldwonder heten. De bouw begon in 1927, de tijd waarin gewapend beton nog vrij nieuw was en waarin metersdiepe funderingen graven in een rotsberg om te voorkomen dat het dertig meter hoge standbeeld om zal vallen, al niet even makkelijk geweest moet zijn. Laat staan deze te vervoeren, een berg op te krijgen en op te richtten.

 

‘[…] de Christo is geen standbeeld, maar simpelweg een gebouw in mensengedaante. Hij moet weerstand kunnen bieden aan de harde winden die rondom Hem waaien en de regen die op Zijn hoofd neerklettert. Om nog maar te zwijgen van de bliksemflitsen die Zijn Vader in de hemel naar ons aardse stervelingen slingert om ons te herinneren aan Zijn macht.’

p. 190

In zijn zoektocht naar een beeldhouwer die de uiterlijke visie van de Christo leven kon inblazen vindt Heitor da Silva Costa uiteindelijk in Parijs beeldhouwer professor Paul Landowski en zijn assistent Laurent Brouilly, die de nieuwe art-decostijl van die tijd omarmde waarbij alles wordt teruggebracht tot basislijnen. Zoals da Silva Costa zijn Christo graag wilde zien. Terwijl Landowski bezig was met een proefversie ging da Silva Costa op onderzoek uit naar het materiaal waaruit de Christo moest gaan bestaan. Doordat hij wilde dat de mensen die naar Hem omhoog keken lichtgekleurde gewaden zouden zien viel brons af. Deze zou te groenig worden nadat het een tijdlang in de wind en de regen heeft gestaan. Daardoor kwam hij uiteindelijk uit bij beton. Om de buitenste laag van de Christo te beschermen tegen scheuren bedacht hij vervolgens om deze te bedekken met een mozaïek van speksteen. Na de proefversie werd er van de Christo een schaalmodel gemaakt van vier meter hoog en werden er gipsafdrukken van de handen, van twee vrouwen gemaakt. Da Silva Costa koos hiervoor bewust omdat hij er al Zijn kinderen beneden liefdevol mee wilde omvatten en beschermen en dit mochten dus niet de eeltige grove handen van een man zijn. Jammer genoeg is het nooit bekend geworden van welke vrouw de handen zijn gebruikt bij de Christo. Ook in ‘De Zeven Zussen’ blijft dit onduidelijk. Wie weet als het dagboek ooit eens vrij wordt gegeven dat we erachter gaan komen. Uiteindelijk wordt het dertig meter hoge beeld in stukken vervoerd, op de enige manier zoals dat toen in die tijd ging, per stoomschip. De overtocht van Parijs naar Rio de Janeiro duurde maar liefst zes weken, alwaar het werd opgebouwd. Leuke wetenswaardigheid is misschien wel dat de projectleider Senhor Levy zich tijdens de bouw van jood bekeerde tot het christendom en alle namen van zijn gezin heeft opgeschreven en vastgelegd in het hart van de Christo voordat het met beton in het standbeeld werd ingesloten. Maar het echte wonder is wel dat er tijdens de bouw niemand is omgekomen.

En zo heb ik dan aan het eind van een boek niet alleen een verhaal uitgelezen maar ook een hoop nieuwe kennis vergaard.

Bronnen: lucindariley.co.uk, www.visithasselt.be/nl/water-en-rotsen-symboliek, Wikipedia, Wikisaga, grieksemythologie.net, kunst-en-cultuur.infonu.nl.