Gisterenavond is laat geëindigd, maar liet weer een sterke indruk en nieuw enthousiasme bij me na voor de literatuur. Ditmaal door het leren kennen van literatuur van enkele Arabischtalige auteurs waarvan 3 vluchtelingen die in Europa wonen en een van Marokkaanse afkomst in Nederland geboren auteur en inspirator van de Berberbibliotheek. 

De auteurs Ghayath Almadhoun (Syrië/Palestina-Zweden), Hassan Blasim (Irak-Finland) en Fatena Al-Ghorra (Palestina-België) zijn auteurs bij Uitgeverij Jurgen Maas, die haar blik op het Midden-Oosten, Noord-Afrika, en de multiculturele samenleving richt. De uitgeverij uit Amsterdam richt zich op Nederlandse en vertaalde literatuur (proza en poëzie) en literaire en journalistieke non-fictie. Asis Aynan (Marokkaanse berber-Nederland) vertelt over de "Berberreeks", zijn geesteskind: een reeks, bestaande uit een tiental nog niet eerder in het Nederlands verschenen boeken van auteurs met een Berberachtergrond. 

Tom Naegels, journalist bij de krant De Standaard en schrijver van verschillende boeken over de 'multiculturele samenleving' in Vlaanderen interviewde deze gasten in het Engels zodat ook zij elkaar onderling konden verstaan.

Het begon ermee dat ik Katrien ging ophalen aan het station, die de moeite had gedaan om van het verre westen van Vlaanderen 's avonds naar de 'grootstad' Antwerpen af te zakken. Ik ben altijd blij als ik mensen kan meetronen naar een activiteit die me wel wat zegt, dus ook ditmaal. De lezing vond plaats in de Permeke bibliotheek op slechts een paar stappen van het Centraal Station gelukkig. We hadden nog even tijd om snel de bibliotheek in ogenschouw te nemen en even langs de rekken te wandelen. Ik pakte nog snel ergens een boekje van Tommy Wieringa mee. Met zo'n boekscanner gaat dat ook lekker snel natuurlijk...

In de zaal zetten we ons niet helemaal vooraan in het midden want dat doen we natuurlijk nooit, bescheiden als we zijn... Nadat wij ons geïnstalleerd hadden, kwam er nog iemand aanschuiven in onze rij die ik op haar vraag spontaan de stoel aan de andere kant van me aanbood, toen ze vertelde dat ze alleen was. Van het één kwam het ander toen ik vertelde dat ik er ook af en toe alleen naar een activiteit kwam, en we elkaar vertelden welke interesse we hadden en waarom, of we veel lazen, enz. En als mensen mij er tegenwoordig op wijzen dat ik veel lees, steek ik de schuld op ... Hebban natuurlijk. Jolien, zoals de vrouw heette, kende de website nog niet en schreef dan maar het webadres op dat ik haar toonde die in m'n smartphone klaar zit. Katrien keek geamuseerd (lichtelijk verbaasd?) toe en ik vroeg me zelf even af wat ze toen dacht van me... ??? We bespraken nog even wat voor soort programma we zouden krijgen en in welke taal, omdat ik er wel iets op voorhand over had gelezen en er even voor waarschuwde dat het waarschijnlijk in het Engels - zonder vertaling - zou zijn. 

Toen begon Naegels aan de introductie van zijn gasten. Asis Aynan was eigenlijk de vreemde eend in de bijt, omdat het interview vooral ging over de positie van de literatuur in het leven van de gevluchtte auteurs uit hun thuisland. Hij presenteerde echter zijn initiatief van de Berberbibliotheek: een tiental boeken van Noord-Afrikaanse auteurs van Berber-afkomst om deze cultuur terug bij de jongeren te brengen waarvan ze afstammen en die ze eigenlijk vergeten zijn, onder druk, vertelde hij, van de Arabische overheersing. 

De auteurs lazen ook voor, de drie eerste in het Arabisch uit eigen werk terwijl de Nederlandse vertaling werd geprojecteerd en Asis Aynan las de Nederlandse vertaling van Mohamed Choukri's (1935-2003) 'Hongerjaren' voor. En Arabisch is geen taal die tot mijn talenkennis behoort, niettemin werd ik door de voorgelezen poëzie van Ghayath Almadhoun en Fatena Al-Ghorra en zelfs van de kortverhalen van Hassan Blasim direct meegenomen in hun taal door de melodie, de klanken, de uitspraak, de intonatie,... Alles klinkt zo anders dan in het Nederlands of in een andere Europese taal die ik ken. Almadhoun begon met voorlezen en de vertaling van zijn gedicht 'Zwarte melk' trof me heel hard omdat de oorlog zo dicht bij komt, die de auteur verweeft met de Europese geschiedenis. Almadhoun was ook één van de meest associatieve sprekers, die moet kunnen vertellen over zijn leven als vluchteling, zijn oorlogsverleden en het verlies van zijn broer, in zijn gedichten. Politiek vind je bij hem overal terug want dit is wat zijn leven bepaald heeft.

Ook bij Hassan Blasim, een uit Irak gevluchtte auteur en documentaire- en filmmaker die in Helsinki woont, vond je dit terug in zijn kortverhaal. Het waren lange stukken van alle voorlezers, dus je moest goed kunnen volgen wat er op het scherm stond. Het laatste stuk vertaling van Blasim's verhaal werd zelfs te laat geprojecteerd waardoor je geen tijd meer kreeg om het uit te lezen... Jammer! Blasim kreeg het publiek, waaronder mezelf, op zijn hand door zijn licht-cynisch humoristische vergelijking van het verhaal van de Europese migranten en asielzoekers met zombies. Europa heeft schrik van zombies want ze zijn anders, jagen angst aan, en de Europeanen moeten een muur bouwen tegen hun invasie, enz. Zo ging hij maar door. Naegels keek wat monkellachend toe. En het publiek maar lachen! 

'Tommeke' werd ook op de vingers getikt - provoceerde hij gewild? - door Asis Aynan omdat hij de Berber-identiteit verwarde met de Marokkaanse/Arabische identiteit of toch anders - verkeerd? - begreep. Zelfs Almadhoun riep bijna uit dat Berbers uit verschillende landen komen en Berbers géén Arabieren zijn. Aynan liet duidelijk verstaan dat hij de Nederlandse jongeren van Berber-afkomst hun cultuur terug wil geven en de invloed van de Arabische islam wil verminderd zien. Hét kon wat hem betrof niet vergeleken worden met de Catalaans/Spaanse vergelijking die Tom Naegels hiernaast probeerde te legggen. Aynan noemt zich dan ook een niet-religieuze Berber en is niet godsdienstig meer; hij is enkel nog een vrijdag-bidder, vertelde hij. Dit klinkt nu allemaal zeer politiek maar uiteindelijk kwam het allemaal terug goed omdat Naegels het er uiteindelijk nog redelijk goed van afbracht en ook al voor wat hete vuren heeft gestaan.

Politiek was wel een belangrijk thema tijdens de hele avond. Integratie werd ook een hot issue want wat is integratie, helpt de integratiecursus in Vlaanderen die Al-Ghorra moest volgen echt (volgens haar niet), moet integratie niet van twee kanten komen, enz. Het is ook geen kwestie van je identiteit als vluchteling of migrant te verliezen, die draag je ook altijd met je mee of ze nu van je vorig leven dan wel van bij je ouders thuis in Nederland komt...  

Fatena Al-Ghorra sprak me met haar tekst wel het meeste aan, een zeer knappe Palestijnse vrouw uit de Gazastrook, die al een aantal jaren in Antwerpen woont. Ze wordt bejuweld voor haar poëzie, die vooral over de liefde gaat, sensueel én erotisch zou zijn. En ze houdt net de politiek ver weg van haar poëzie. Haar bundel 'Godsbeeld' heb ik dan ook gekocht achteraf en laten handtekenen. Zeker als schrijfster Annelies Verbeke er een voorwoord in schrijft, kan het niet anders dan goed zijn in mijn ogen... 

Ghajath Almadhoun vond ik waarschijnlijk de meest mysterieuze en charmante achteraf bekeken: ik stapte na de lezing nog even op hem af om een praatje met hem te slaan en te vragen hoe hij het leven in Stockholm vindt, uiteraard als Zweden-liefhebber. Almadhoun blijkt nogal veel te reizen sinds hij zijn Zweeds staatsburgerschap heeft gekregen en liet maar weinig blijken over zijn relatie met Zweden, noch door zijn interview noch door wat hij op dat moment vertelde. Hij wees me direct op het feit dat ons 'soort' mensen, de 'Homo sapiens' van oudsher eigenlijk niet kon overleven in het noorden, en dat de strijd tussen die 'Sapiens' mens en de wel in het noorden levende 'Neanderthaler' door die Sapiens werd gewonnen en de Neanderthaler dus werd uitgeroeid. Ik vroeg hem of hij graag in Stockholm woonde, en dan kreeg ik dit als antwoord. (What the hell? Vad i helvete?) Ik vond niet dat ik tevreden moest zijn met dit associatieve antwoord en liet hem dit dan ook blijken want zo onder de indruk was ik ook weer niet. Hij lachte nog eens charmant... ;-) Hij vroeg ook wat ik met Zweden had: "nou ja, 'for fun': I learnt the language, I have some friends, for holiday... "  Ha, zo heb ik uiteindelijk toch énkele woorden Zweeds aan hem ontlokt! De aanhouder wint!  

Uiteraard zijn Almadhoun en zijn collega's wel dankbaar om hier in Europa verder te kunnen blijven schrijven. Almadhoun vertelde me ook dat hij dankzij PEN Vlaanderen al een maand in Antwerpen had gewoond (in 2005 blijkbaar), en dat Antwerpen wel een goede stad voor hem was. Verrast werd ik wel toen hij dacht dat Stockholm diverser was dan Antwerpen. I beg to differ als Antwerpse maar ingaan op de verschillen tussen de migratiestromen naar Zweden en België zou ons hier te ver leiden natuurlijk. (Die zijn er wel.) En hij was ook naar Californië gereisd. Hij is een reizende schrijver die thuis is in zijn poëzie, zoals ook Blasim het verwoordde voor hen allen (of toch de drie auteurs in dit geval). 

Kortom: Het was een heerlijke avond waar we in een wat exotische setting werden ondergedompeld. Maar het is oh zo boeiend om elke keer weer wat nieuws te leren kennen! Hopelijk gold dit ook voor mijn gezelschap, Katrien uit het verre West-Vlaanderen die ik al wat langer kende, en de minder bekende Jolien, aan de andere kant. 

Voorbij vliegend wild - Verre landen, nabije schrijvers was een organisatie van Behoud de Begeerte ism Uitgeverij Jurgen Maas en de Antwerpse hoofdbibliotheek Permeke.

Foto: Fatena Al-Ghorra, Ghayath Almadhoun, Tom Naegels, Hassan Blassim en Asis Aynan

Meer info: 

http://uitgeverijp.be/authors/fatena-al-ghorra/

https://www.auteurslezingen.be/palestijnse-fatena-al-ghorra-maakt-indruk

https://www.mo.be/interview/zaterdagitv-ghayath-almadhoun 

https://www.ghayathalmadhoun.com/ 

https://en.wikipedia.org/wiki/Hassan_Blasim

https://www.vpro.nl/boeken/artikelen/tips/hassan-blasin.html 

https://nl.wikipedia.org/wiki/Asis_Aynan

http://asisaynan.nl/