Hebban interviewt Anya Niewierra
De Camino
Anya Niewierra
Het is precies een jaar geleden dat Lottes man onverwacht zelfmoord pleegde tijdens het wandelen van de Camino. Emil had als vluchteling uit Bosnië en Herzegovina een moeilijke jeugd, maar toch zou hij nooit zelfmoord plegen. Emil was een geweldige vader, was dol op zijn vrouw en gefocust op zijn werk. Lotte besluit exact dezelfde route te lopen, in de hoop erachter te komen wat hem tot deze beslissing dreef. Maar dan ontdekt ze dat Emil helemaal niet is wie hij altijd beweerde te zijn... een gruwelijk geheim uit het verleden dient zich aan.Je laatste boek, De Camino, is een ongekend succes. Hoe voelt dat nu, een half jaar later?
Het voelt heel erg onwerkelijk. Ik heb een drukke baan en ben bezig met een nieuw boek. Het manuscript voor De Camino heb ik zo’n drie jaar geleden ingeleverd, dus ik ben met mijn hoofd allang bij mijn nieuwe boek. Dat het na het winnen van de Hebban Thrillerprijs zo’n vlucht heeft genomen is heel apart. Ik zie de cijfers en boekhandelaren vragen me wanneer het volgende boek komt, maar zó’n succes had ik natuurlijk nooit verwacht.
LEES VERDER: De Hebban Favoriet van 2021: De Camino van Anya Niewierra
Wat betekent het voor je persoonlijk? Word je bijvoorbeeld vaker herkend op straat?
Ja en dat voelt heel raar. Ik geef eigenlijk maar zelden lezingen als auteur, gewoon omdat ik daar geen tijd voor heb. Maar onlangs had ik er twee toegezegd, een in Gulpen waar ik woon en een in Landgraaf in de regio Parkstad waar ik ben opgegroeid. Ik had er niet echt een beeld bij, maar beide lezingen waren uitverkocht! Stond ik daar ineens voor een uitpuilende zaal. Ik dacht: 'Komen al die mensen echt voor mij?'
En de filmrechten zijn verkocht! Ben je betrokken bij het proces?
De producent had mijn boek tijdens de vakantie gelezen en vond het helemaal geweldig. Er is een regisseur en ze zijn bezig met het script. In eerste instantie had ik toegezegd om zelf het script te schrijven. Dat leek me heel leuk, maar toen ik er beter over ging nadenken, kreeg ik druk op de buik. Ik schrijf omdat ik het leuk vind, maar als ik moet schrijven met deadlines krijg ik stress. Ik wil niet dat schrijven op werk gaat lijken. Ik heb al weinig tijd naast mijn drukke baan en die schaarse tijd besteed ik liever aan nieuwe verhalen creëren dan een bestaand verhaal op een andere manier vertellen. Maar ik blijf betrokken, ik moet straks wel het script goedkeuren.
LEES VERDER: Anya Niewierra wint met 'De Camino' de Hebban Thrillerprijs 2022
Dat klinkt niet alsof je ambities hebt om fulltime te schrijven?
Nee, ik vind mijn werk bij de VVV veel te leuk. Ik doe dat al dertig jaar. Het is de oudste VVV van Nederland, in een heel mooi gebied. Met veel collega’s werk ik al vijfentwintig jaar, het is een soort familie geworden. Hoewel ik in de buurt begin te komen van de pensioenleeftijd, ben ik geenszins van plan om mijn tijd daar nog in te korten.
En de combinatie met schrijven gaat prima op deze manier, want dat doe ik ook alweer tien jaar. Bovendien voedt mijn werk mijn schrijven. Het idee voor De Camino kreeg ik toen ik in Le Puy-en-Velay was voor mijn werk. Zonder mijn werk was ik daar nooit naartoe gegaan. En was ik nooit gaan hardlopen door de stromende regen. En had ik nooit die pelgrims in hun regenpakken zien lopen. Ik was simpelweg nooit op het idee gekomen.
In De Camino is de tweede verhaallijn gerelateerd aan de oorlog in Bosnië. Hoe kwam dat idee tot stand?
Toen ik in Le Puy-en-Velay was, nam mijn VVV-collega me mee naar een heel groot klooster. Die plek deed iets met me, het voelde zo vredig en bijzonder. Ik realiseerde me dat de plaats waar je bent heel erg van invloed is op je denken en gedrag. Ik ging zelf de Camino lopen om research te doen en daar ga je in een andere versnelling. ’s Avonds in je accommodatie raak je met mensen in gesprek en de eerste vraag is vaak waarom je de Camino loopt. Je achtergrond, je geloof, het maakt allemaal niet uit.
'Ik schrijf omdat ik het leuk vind, maar als ik moet schrijven met deadlines krijg ik stress.'
Op de Camino doet je identiteit er niet toe, maar ik vroeg me af waarom dat op andere plekken heel anders is. Er zijn plekken waar mensen elkaar de kop inslaan, puur vanwege etniciteit of religie. Bosnië-Herzegovina is een plek waar dat heel kenmerkend is, waar verschillen zijn gecultiveerd door populistische politiek. Mijn belangstelling daarvoor ontstond in 1992, toen mijn dochter werd geboren. Er waren in die tijd beelden op televisie van de concentratiekampen. Omdat ik de Balkan via mijn werk in het toerisme goed kende, en omdat ik me kwetsbaar voelde als jonge moeder, raakte het me heel erg. Hoe kan een eigentijdse en westerse regio opeens in oorlog zijn? Die vraag heeft me nooit losgelaten. Dus toen de rechtszaak tegen Mladić diende, kreeg ik het idee voor die verhaallijn.
Hoe kunnen moderne, hippe mensen elkaar nou afslachten? Die vraag wilde ik beantwoorden met dit boek, maar ik snap het nog steeds niet.
Je bent met een nieuw boek bezig. Kun je daar alvast iets over vertellen?
Mijn nieuwe boek gaat over de gevolgen van verschuivende grenzen voor de gewone mensen die in grensgebieden leven. Het speelt in de Harz, een middelgebergte in Duitsland, dat tot 1989 werd doorkliefd door de Muur. De andere verhaallijn speelt in de grensstreek tussen Litouwen, Belarus en Polen. Machthebbers bedenken een nieuw narratief voor een gebied, maar wat zijn de gevolgen voor de individuele mens? Een systeem heeft gevolgen voor een individu, vooral in een land als Belarus speelt dat heel erg. Doe je wat de staat wil of waar je zelf voor staat? Kom je in actie, trek je je terug, sla je op de vlucht? Een van de hoofdpersonen is gebleven, de andere gevlucht.
En de vraag rijst of je nog wel het verschil kán zien als je in zo’n systeem bent opgegroeid?
De intelligentsia is zich er vaak wel van bewust. Als dictators aan de macht komen, zie je ook dat ze het als eerste hebben gemunt op academici, kunstenaars en andere kritische denkers. Van hen gaat immers de dreiging uit. Maar ook als je ziet wat er aan de hand is, is het nog maar de vraag wat je doet. Er spelen natuurlijk heel veel omstandigheden mee, dus je moet maar de moed hebben om een grote stap te zetten. Ik benader het nu heel wetenschappelijk, maar uiteindelijk giet ik het in een spannend verhaal.
Dat klinkt alsof je nog volop in de researchfase zit?
Terwijl ik research doe, vormt het verhaal zich. Dat werk ik uit in hoofdstukken. Daar denk ik over na, bijvoorbeeld tijdens een wandeling. Op een gegeven moment denk ik: 'Nu heb ik het!' Dan ga ik zitten om te schrijven. Op dat punt heb ik ook echt zin om weer te schrijven.
Maar ook tijdens het schrijven blijf ik researchen. Soms gaat het om een detail in de setting, soms iets inhoudelijks. Soms krijg ik een onbestemd gevoel, bijvoorbeeld over een bepaalde plek. Je kan heel veel zien via Google Maps, maar ik wil het dan toch zelf ervaren hebben. Alleen als het niet anders kan – voor Belarus geldt een negatief reisadvies, bijvoorbeeld – dan baseer ik me op gesprekken met journalisten die er geweest zijn en mensen die er gewoond hebben.
LEES VERDER: Duizend keer vijf sterren in acht jaar Hebban
Je maakt het jezelf niet makkelijk?
Daar gaat het me ook niet om. Voor mij ontstaat een boek omdat ik iets voor mezelf wil uitzoeken, ik me wil verdiepen in een complex vraagstuk. In de provincie Limburg werd in 2020 via de media gediscussieerd over macht in relatie tot politieke integriteit. Als functionaris heb ik die dossiers gevolgd. Daardoor kwam 'macht' als thema op mijn netvlies. En als je machthebbers als Trump of Orban ziet, dan realiseer je je dat de democratie aan erosie onderhevig is. Hoe is het mogelijk dat zoveel mensen achter die figuren aanlopen? Wat betekent dat voor het individu dat aan de andere kant van het spectrum staat? Dat hield me bezig en dat verken ik door een boek te schrijven.
'Die vraag wilde ik beantwoorden met dit boek, maar ik snap het nog steeds niet.'
Ging dat bij je eerste boek al op die manier?
Het was meer spielerei bij mijn eerste boek, Vrij uitzicht, maar ik heb er wel op die manier over nagedacht. De vraag toen was hoe lang iets wat je in je jeugd hebt meegemaakt nog doorspeelt. Ik liet het personage ook met zichzelf in discussie gaan: waarom blijf ik een beeld dat in mijn jeugd ontstaan is najagen? Bij Het bloemenmeisje ging het over het afglijden van de samenleving als gevolg van de verregaande digitalisering, hoe mensen niet meer met elkaar en de natuur in contact staan. Ik schrijf altijd op basis van vragen die op dat moment door mijn hoofd spelen.
Is je schrijfproces veranderd nu je meer ervaring hebt?
Nee, ik werk door de week en schrijf in het weekend, ’s ochtends vroeg. Lezen en researchen doe ik ’s avonds. Om echt te schrijven heb ik stilte nodig, maar redigeren kan eigenlijk overal waar ik ben. Ik neem ook vaker schrijfvakanties om meters te maken. Volgende week ga ik twee weken alleen naar Zeeland, om daar in alle rust te kunnen schrijven. Gelukkig gunt mijn man me dat, want we mantelzorgen voor mijn moeder en hij moet dat dan twee weken in zijn eentje doen.
En ben je anders gaan lezen sinds je zelf schrijft?
Ja, ik kan bijna geen boek van een andere thrillerschrijver meer lezen. Als ik dat toch probeer ben ik bezig met een vakmanschapsanalyse. Ik kom dan niet meer in de trance van het boek. Dat vind ik wel jammer, want ik kon me altijd goed verliezen in een boek. Hopelijk lukt het weer beter als ik na mijn pensioen meer tijd heb.
Ik lees bijna alleen nog maar voor research en soms een roman. Gelukkig is er ook veel non-fictie die wegleest als een roman. Zo heb ik voor de research voor mijn laatste boek De schemering van de democratie gelezen van Anne Applebaum. Ze vertelt haarscherp hoe we onze vrijheid aan het afgeven zijn, welke systemen daarvoor verantwoordelijk zijn. Heel erg fascinerend.
Hoe houd je de balans tussen de serieuze thema’s die je aankaart en de spanning in het verhaal?
Ik denk dat dat organisch gebeurt. Als ik een idee heb voor een boek, werk ik heel gestructureerd. Ik maak eerst een indeling in hoofdstukken en die ga ik invullen. Als ik aan het schrijven ben, verdwijnt de analytische kant en neemt de creatieve kant het over. Een soort nieuwe entiteit neemt het over en die voelt wanneer het verhaal niet meer spannend is. Dan krijg ik rugpijn bijvoorbeeld. Op een of andere manier voel ik die balans heel goed aan.
En dat werkt, want je bent geliefd bij de lezers op Hebban. Je gaat ook de interactie niet uit de weg?
Nee, ik vind het heel leuk om lezers te spreken. Het is wegens tijdgebrek lastig om dat fysiek te doen, maar op Hebban kan ik af en toe in mijn eigen tijd reageren. Ik vind het leerzaam om te zien hoe mensen je verhaal gelezen hebben. En het gaat vaak over aspecten waar ik zelf nog niet aan gedacht had, dus ze zetten me ook nog aan het denken!
Leesfragment
Sta je inmiddels te popelen om te proeven van de sfeer op de beroemde pelgrimstocht en een tipje van de sluier opgelicht te krijgen over het onderliggende mysterie? Hieronder vind je de eerste pagina's van De Camino.
Winactie
Brengt dit interview met Anya Niewierra helemaal de zin naar boven om Hebban Thrillerprijs-winnaar De Camino te lezen? Dat kan! Hebban mag in samenwerking met uitgeverij Luitingh-Sijthoff vijf exemplaren weggeven. Kijk snel hoe je mee kunt doen.
Auteursafbeelding: © Annemiek Mommers via uitgeverij Luitingh-Sijthoff
