Recensie: Een fijn, klein boekje over een griezelig, groot onderwerp

Elisabeth Helland Larsen is een Noorse auteur. Haar werk met kinderen vormt haar gevoelige en inzichtelijke verhalen.

Recensie: Vrolijk boekje over de dood met een boodschap ***

Door Koen Driessens

Een literair prentenboek over de dood? Toch is dit geen somber of deprimerend en daarom te mijden boekje. We zien diertjes, vrolijke kleuren, blije oudjes… Niet dat het boek de jonge lezer wil wijsmaken dat de dood leuk is, maar wel dat ze onvermijdelijk is en in het leven ingebakken zit. En toch is er iets dat de dood niét kan meenemen…

In Jij en de Dood krijgen we niet de Dood én het meisje: in dit geval ís de Dood een meisje. Geen Magere Hein, maar een speelkameraadje, een vriendinnetje. Dat stilzwijgend overal en altijd komt. Bij dieren, maar ook bij mensen. Meestal oudere mensen, 'verzadigd van het leven'. Deze Dood neemt hen bij de arm, ondersteunt hen wanneer ze samen vertrekken. Ze lijkt wel Iets Goeds, Iets Om Naar Uit Te Kijken. Ook al komt ze ook bij kinderen, soms zelfs ongeborenen. Maar de boodschap wordt expliciet herhaald: de dood maakt plaats voor nieuw leven. Leven en dood horen samen. Het leven kan niet zonder de dood.

In dit geval ís de Dood een meisje. Geen Magere Hein, maar een speelkameraadje, een vriendinnetje.

De tekst van Elisabeth Helland Larsen is niet altijd zo uitgesproken. Naarmate het boekje vordert is almaar duidelijker wat de Dood zoal doet. Maar ze vertelt ons niet alles: de Dood zegt alle vragen over wat er gebeurt na de dood te zullen beantwoorden, maar die antwoorden krijgt de lezer niet. Ah nee, daarvoor moet je dus dood zijn. Soms neemt de Dood vele mensen op dezelfde plaats mee, zonder te zeggen dat rampen of oorlogen hiervan de oorzaak kunnen zijn. De tekeningen van Marine Schneider verduidelijken wel. De lezer ziet hier bijvoorbeeld een brandend dorpje. Zonder gruwelijk te zijn. De zachte en lichte pasteltekeningen lijken in tegenspraak met het onderwerp, maar niet met de boodschap. Ze doen wat aan de Brusselse Kitty Crowther denken (die ook wat Scandinavisch aandoet en niet toevallig ooit een Astrid Lindgren Memorial Award won). Er is dus hoop voor de nog jonge, eveneens Brusselse Marine Schneider.

De Noorse Helland Larsen had al eerder een gelijkaardig gevoelig-poëtisch boekje met haar gemaakt: Het Leven en jij. Ook dat draagt een boodschap uit, als antwoord op bedenkingen over het wonder van het leven. In dit vervolgboekje wordt de boodschap gevolgd door nóg eentje: over de kracht van de liefde, die niet doodgaat. Zelfs niet als de Dood langskomt. Die boodschap hangt er echter een beetje verweesd aan, en wordt ook niet echt onderbouwd of bewezen, dus was misschien beter voor een derde boekje bewaard gebleven.

De zachte en lichte pasteltekeningen lijken in tegenspraak met het onderwerp, maar niet met de boodschap.

Zoals het vorige boekje wordt ook dit ‘vertaald’ door de mediagenieke Vlaams-Poolse liberale filosofe Alicja Gescinska, iets waar de uitgever op de cover graag mee uitpakt. De voor haar non-fictie bekroonde en ook fictie schrijvende wijsgerige drukte allicht haar stempel op de vertaling. Alleen al de titelkeuze, die wat afwijkt van het origineel – Jeg er Døden (Ik ben de Dood) – is al veelzeggend: de lezer wordt met een titel als Jij en de Dood meteen bij zijn kraag genomen en betrokken. Ook voor de lezer is de dood dus onontkoombaar.

Jij en de Dood is een fijn, klein boekje over een griezelig, groot onderwerp, maar allerminst zwaar op de hand of morbide. Met veel ruimte tussen tekst en tekeningen voor reflectie en stilstaan. Ietwat moralistisch, maar zeker troostend voor de ene of geruststellend voor de andere.