Na de woelige godsdienstoorlogen zorgen Albrecht en Isabella voor Spaanse stabiliteit in Ieper. De katholieke religie en de kloosterordes vieren er hoogtij in alle geledingen van het stadsleven. Rederijkerskamers bloeien op. Na jaren van talmen en kopbrekens krijgt het Nieuwerck finaal zijn plaats naast de lakenhalle. Ingenieur de Buck krijgt de opdracht om een nieuw kanaal te graven richting IJzer. Het Sas van Boezinge zal met verloop van tijd de oude overdrachten langs de Ieperlee vervangen. Na de dood van landvoogdes Isabella kalft de stabiliteit in het land af. In 1638 overlijdt de Ieperse bisschop Jansenius aan de pest. Zijn postume handschriften zorgen voor schokgolven in de katholieke wereld en voor een saga die tientallen jaren zal aanslepen.
Fransen en Hollanders teisteren het Westland vanaf 1644 en vechten er hun oorlogen uit met de Spanjaarden. Begin 1648 omsingelen en veroveren ze Ieper. Een jaar later draaien de Spanjaarden de rollen om. In 1658 volgt een tijdelijke bezetting van de Fransen. Terug onder de Spanjaarden beginnen de stedelingen met het overwelven van de Ieperlee die open en bloot en in lamentabele toestand door de stad stroomt. In 1669 bouwen de Spanjaarden een citadel op de plaats van de Hangewaertpoort, de latere Menenpoort en herschikken ze de wegen om de stad beter tegen de Fransen te kunnen verdedigen.
Een dodelijke ontploffing van buspoeder slaat in 1675 een enorme bres in de lakenhalle. Het jaar 1678 brengt de exit van de Spanjaarden. De Franse zonnekoning Lodewijk XIV verjaagt de zuiderlingen uit Ieper na een intense loopgravenbelegering. De inwoners treuren om het vertrek van hun Spaanse soldaten. Vauban voorziet Ieper de volgende jaren van een nieuwe gesofisticeerde vestinggordel. Het Spaans kasteel ruimt plaats voor het Hoornwerk van Antwerpen. Ieper verandert van uitzicht met diverse kazernes, een militair hospitaal, drie nieuwe stadspoorten aan de Kaai, een glorieuze fontein op de Grote Markt en verlichting in zijn straten.
De Vrede van Utrecht in 1713 brengt ons land in Oostenrijkse handen. De beschermende gordel van Ieper ondergaat grote veranderingen. Na enkele decennia van relatieve rust doemen nog maar eens oorlogswolken op. Lodewijk XV belegert en bombardeert Ieper vanaf juni 1744. Zijn artillerie zorgt voor een enorme ravage. Na weken van grote bomschade en talloze doden volgt op 25 juni de overgave. De koning der Fransen doet zijn plechtige intrede met een Te Deum en onder het klokkengelui van de kathedraal. De vrede van 1749 zorgt vijf jaar later voor een exit van de Fransen en de terugkeer van het huis van Oostenrijk onder het bestuur van keizerin Maria Theresia. Er breken nieuwe tijden aan met tal van nieuwigheden, met aandacht voor nieuwe wegen.
Een besmettelijke en dodelijke runderplaag steekt vanaf 1771 de kop op en plaatst het landleven op losse schroeven. Oostenrijk wil wat doen aan de ongebreidelde macht van de katholieke kerk en gaat snoeien in het kloosterleven. De inmenging van de Staat in het kerkleven, het onderwijs en de priesteropleidingen zorgt voor heel wat polarisatie bij de clerus. Het overlijden van Maria Theresia in 1780 geeft vrij spel aan haar opvolger Jozef II die met zijn radicale hervormingsdrift het maatschappelijk leven ontwricht. Een breuk met zijn Hollandse partners zorgt in 1782 voor hun vertrek in Ieper en de komst van een Oostenrijks garnizoen. Ieper heeft volgens de keizer niet langer versterkingen nodig en hij laat die bijgevolg afbreken. Er staan de stad grote veranderingen te wachten.
