De stad Ieper leeft nog altijd onder het Oostenrijks regime. Keizer Jozef II wil van langs om meer paal en perk stellen aan de oude Vlaamse gebruiken. Kermissen, bijeenkomsten, huwelijken, begrafenissen, processies worden aan banden gelegd. Zijn regelzucht in combinatie met de arrogante houding van gouvernante Maria Christina zorgen voor een algemene malaise bij de bevolking. In 1787 komt het tot zware rellen in Brussel. De Staten van Brabant en Vlaanderen eisen de terugkeer naar de vroegere toestand. In 1788 volgt een Oostenrijks ultimatum dat de edicten onverwijld moeten uitgevoerd worden, anders volgt een militair optreden. Advocaat Hendrik van der Noot ontpopt zich tot een belangrijke aanvoerder van het verzet. Ieperling Pierre Malou-Riga manifesteert zich als een vurige verdediger van Iepers oude voorrechten.
Vanaf mei 1789 laat de Franse Revolutie een democratiseringsgolf woeden doorheen het land. De provincies mobiliseren hun eigen regimenten om strijd te leveren tegen Oostenrijk. Ieper sluit zich aan bij het regiment van West-Vlaanderen. In Turnhout verslaan de revolutionairen de Oostenrijkse troepen. Aan de Kaai te Ieper verjagen gewapende burgers de Oostenrijkers die van plan waren om de stad in te nemen. Op 28 november 1789 zijn de Staten van Vlaanderen een feit. Het enthousiasme is groot. Malou-Riga beleeft hoogdagen. In 1790 hapert de revolutie. Tegen de zin van van der Noot pleit voorman Vonck - onder invloed van de Franse Revolutie - voor radicale veranderingen in de samenleving. Zo ontstaat haat en nijd in het land. De patriotten tegen de vijgen, de vaderlanders tegen de landverraders.
De staatsomwenteling crasht na een inval van het Oostenrijks leger. Ieper onderwerpt zich aan de keizer. Alle maatregelen van Jozef II worden teruggeschroefd. Toch komen de voortekenen van een nieuwe oorlog snel duidelijk. Begin 1792 vormen gevluchte Belgen een revolutionair comité te Parijs. Een Franse inval dreigt. Daar kunnen de grensplaatsen van meespreken. Op 17 juni maken onze zuiderburen tijdelijk hun opwachting voor Ieper. In september keert de Franse druk nog fanatieker terug. De grensstreek ondergaat weken van plunderingen en op 10 november 1792 doen de eerste revolutionairen van Malou-Riga dan toch hun intrede in Ieper. De volgende dag verschijnt hun ‘boom van de vrijheid’ op onze Grote Markt. De nieuwe volksdemocratie - op Franse leest geschoeid - krijgt echter amper steun in Vlaanderen.
De Fransen strippen de lakenhalle van zijn beelden. Begin 1793 wordt Vlaanderen deel van Frankrijk. De Oostenrijkers jagen de Fransen echter op de vlucht. In Ieper halen de inwoners opgelucht adem. Maar aan de grens blijven de vijandelijkheden schering en inslag. In augustus bezetten de Oostenrijkse geallieerden de Westhoek om een nieuwe Franse inval te voorkomen. Daar slagen ze aanvankelijk in maar in 1794 staan de Sansculotten er opnieuw. Op 17 juni plaatsen de Oostenrijkers de witte vlag op onze vestingmuren. De Franse driekleur verschijnt aan de lakenhalle, de vrijheidsboom en de leuze ‘vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid’ zijn terug. De indeling van de werkdagen en de namen voor de maanden veranderen compleet en er is zelfs een nieuwe jaartelling. Vrijheid staat synoniem met dwingelandij en lasten. De tijdelijke sluiting van kerken, papieren geld en de plaag onder de koeien zorgen voor bedroevende tijden. De verplichte militaire dienst voor de jonge mannen voelt vreselijk aan. Napoleon doet zijn intrede en regelt dan toch de kerkelijke toestanden. Welkom in de jaren 1800 waarbij het stadsleven zich toch enigszins normaliseert. In 1814 overspeelt een overmoedige Napoleon hoe dan ook zijn hand. De Franse tijd is voorbij. In 1815 krijgt Ieper Willem van Oranje als nieuw staatshoofd.
