Apocalyps op zijn Nederlands: eerlijk delen wij het lijk

Ik heb Alles wat er was opgezocht naar aanleiding van een recensie van Jeroen Vulling in Vrij Nederland, namelijk deze https://www.vn.nl/wat-de-fuck-echt/
Ik vond die recensie bij vlagen zo stom, dat ik echt benieuwd werd naar het boek. Vooral de manier waarop Vullings het boek afrekent op de wijze waarop in een handvol films met een verhaalelement wordt omgesprongen gaf me echt de kriebels. Hoezo reken je een schrijver het gebrek aan een horde reutelende zombies aan?

Wat doet Hanna Bervoets dan wel met het gegeven van vastzitten in een gebouw omdat het buiten onleefbaar is, vanwege een cryptisch beschreven 'knal'?
Dat wordt al vlug duidelijk.
Voor Bervoets gaat het niet zozeer om wat er buiten is, of wat de oorzaak van 'de knal' en de daaropvolgende grijze mist is. We krijgen daar niet zoveel van mee, behalve dan dat het erg belangrijk is dat de deur dichtgaat als er iemand naar buiten gaat en dat de gordijnen gesloten blijven. Ook is duidelijk dat het verhaal hierin tamelijk onrealistisch is: het verhaal speelt zich af over enkele maanden. Hoe de grijze mist al die tijd buiten het schoolgebouw blijft is een raadsel. De personages zijn er ook niet erg mee bezig.

Het boek gaat wel over wat de personages in het boek 'de nieuwe situatie' noemen. Bervoets gebruikt het gegeven van de postapocalyptische overlevers duidelijk als gedachtenexperiment: wat zou er gebeuren als je een groepje tamelijk willekeurige mensen bij elkaar in een schoolgebouw zet zonder uitzicht op verbetering van hun situatie? Wat als het eten op raakt. Wat als een van hen gewond raakt? Zwanger? Wat als?

Bervoets concentreert zich op de relaties tussen de personages en de manier waarop ze zich staande proberen te houden.
We lezen het verhaal via Merel, die aantekeningen maakt in een dagboek. Ze beschrijft de lotgevallen van de groep, ze voorziet ze van duiding. Ze is wetenschappelijk redacteur bij een omroep en lardeert haar verslagen met feitjes en weetjes. Soms werkt dat vermakelijk, maar soms ook wordt dat tamelijk voorspelbaar en eigenlijk een beetje vervelend. Het zou kunnen dat dit precies Bervoets bedoeling is, want een thema in het verhaal is de manier waarop social media de relatie tussen mensen beïnvloed, tussen hen in staat.
In een situatie waarin er niets meer is, overdenkt Merel wat belangrijk was. Haar schrijfsels zijn deels een neutraal verslag, deels gericht aan haar ongeboren kind. Ze probeert hem uit te leggen hoe het leven was voor de knal. Een slimme manier om de huidige manier van leven onder de loep te nemen, en het leidt tot mooie observaties en scherpe overdenkingen.

Toch kruipt het verhaal je niet onder de huid. Bervoets laat hier punten liggen. In een situatie waarin mensen zoveel honger lijden dat een lijk een voedingsbron wordt, verwacht je iets wat gist, zindert of knalt. Maar dat is er niet.
Het gaat allemaal vrij zakelijk en het verhaal blijft hierdoor nogal vlak. Een potje antipsychotica dat Merel vindt en waarvan maar niet duidelijk wil worden wie de eigenaar is, brengt hier ook geen verandering in: de personages ontsporen niet genoeg om de urgentie duidelijk te maken van het vinden van de slikker.

Precies dat: er gebeurt uiteindelijk niet genoeg met de personages. Ze blijven vooral toch allemaal wel erg beleefd en redelijk, zelfs de enkele escalaties zijn onder de omstandigheden nogal netjes. Je zou zeggen dat verhongering, concurrentie om sex en de dood van personages alle reden zijn om heftige gevoelens los te weken in de snelkookpan van de postapocalyptische setting, maar nee. De naiviteit van verteller Merel bewijst het verhaal hier ook geen dienst. Zelfs als ze voor een van de personages expliciet gewaarschuwd wordt, zet dit haar niet bepaald aan het denken.

Bervoets taalgebruik draagt in niet geringe mate bij aan het wat oppervlakkige gevoel. Het leest makkelijk weg maar is wel wel onderhoudend en creatief. Het heeft een prettig ritme en voelt hier en daar poetisch aan. Persoonlijk houd ik wel van deze schrijfstijl, maar hier ging het soms irriteren. Aan het begin van het verhaal is er een aardig contrast tussen Merels vertelstijl en de penibele situatie. Maar Bervoets houdt dat te lang vol. Zoals ze ook het 'doen alsof alles nog normaal is' van de personages volhoudt, ver na de houdbaarheidsdatum.

Tegen het einde ontspoort de boel echt, en wordt duidelijk hoezeer de personages waanbeelden scheppen om het onvermijdelijke niet onder ogen te hoeven zien. Te laat om nog echt spanning in het verhaal te brengen.

Een aardige poging, maar Bervoets had het hallucinante van het einde meer naar voren mogen halen, de boel op scherp mogen zetten.
Apocalyps op zijn Nederlands. We blijven redelijk en gezellig tot het einde.