Het droevige lot van een bijzondere tweeling

De tweeling Ivan en Ivana heeft een uitzonderlijk sterke band. Geboren in Guadeloupe bij hun moeder, later bij hun vader in Mali en uiteindelijk zelf in Parijs volgen ze elkaar. Terwijl Ivana steeds verder opklimt en zich blijft ontwikkelen, glijdt Ivan steeds verder af in de ellende: hij wordt keer op keer teleurgesteld en verkeerd ingeschat. Steeds ontmoet hij verkeerde mensen, tot op het punt dat hij zoveel woede tegen de (Westerse) maatschappij heeft opgebouwd dat hij radicaliseert.    

Maryse Condé won in 2018 de Alternatieve Nobelprijs: een prijs die werd uitgereikt als tegengeluid toen vorig jaar werd besloten om geen Nobelprijs voor de Literatuur uit te reiken na de misstanden in de Zweedse commissie. De belangrijke thema’s waar ze over schrijft worden genoemd als een van de redenen voor het winnen van deze prijs, thema’s als het kolonialisme en post-kolonialisme, en racisme, maar ook liefde. Een schrijfster die met humor schrijft, en vrij wil zijn in de keuze waarover ze schrijft.    

Thema’s die ook in Het onwaarschijnlijke en droevige lot van Ivan en Ivana terugkomen. Hoewel het boek over de tweeling gaat, wordt toch Ivans verhaal meer gevolgd. Hij twijfelt al jong aan veel aspecten van het leven en zet constant vraagtekens bij wat hij hoort, ziet en meemaakt. Toch is ook het personage van Ivana, die dat niet doet, erg geloofwaardig. Zij heeft al van jongs af aan een doel voor ogen, dat ze zonder al te veel tegenwerking na weet te streven.    

Huidskleur is een thema in het boek waar dan ook vooral Ivan mee te maken lijkt te krijgen. Ivan wordt tijdelijk opgenomen bij het stel Alix en Cristina: een wit stel, dat al snel van Ivan houdt als ware het hun eigen zoon. Of minnaar. De boodschap die Condé over wil brengen is dat kleur niet van belang hoeft te zijn. Ze schuwt verder ook geen incestueuze gevoelens in het verhaal, iets waar je tegen moet kunnen. Ondanks deze niet geheel luchtige thema’s, wordt het toch nergens een zwaar verhaal.    

Hier en daar is het verhaal wel wat lastig te volgen qua randpersonages en plaatsen waar het zich afspeelt. De ene na de andere persoon wordt geïntroduceerd en verdwijnt weer uit beeld. Omdat er zo weinig aandacht aan deze personages wordt besteed, blijft het ook een beetje vaag wie wie is, en wie nou ‘goed’ en wie nou ‘slecht’ is. Daarmee laat Condé dat oordeel gedeeltelijk aan de lezer over.    

Dan nog even over de titel van het boek: die is fantastisch. Een grapje, zegt Condé zelf, in een interview met de Volkskrant. Een parodie op de titel The Brief Wondrous Life of Oscar Wao (Het korte maar wonderbaarlijke leven van Oscar Wao), van de Amerikaans-Dominicaanse schrijver Junot Diaz. Toch geen hele grappige titel, al dekt het wel de lading.    

Humor gebruikt Condé sowieso veel in haar boek, al zal de gemiddelde lezer deze grapjes er mogelijk niet uitpikken. Wel is de stem van de alwetende verteller die de lezer af en toe direct aanspreekt kritisch en grappig:    

'Mopperige mensen zullen erop wijzen dat het een verkrachting was, want zo heet elk geslachtsverkeer waar niet mee ingestemd is. We zullen daar niet over discussiëren. Verkrachting of niet, Stella genoot van het plezier dat haar ten deel was gevallen.'    

Kortom, een droevig verhaal over een tweeling. Onwaarschijnlijk is het ook. Maar desondanks is het niet zwaar en hier en daar zelfs een beetje grappig.