Onvoorstelbaar knap

Het vertrek van de mier

Als blijkt dat de mier is vertrokken, blijft er een enorm gat in het leven van de dieren. Allemaal proberen ze het op een andere manier te verklaren en ermee om te gaan. Ergens ver weg volgen we de mier die op zoek is naar de ‘verte’. In zijn dagboek verwoordt hij op pijnlijk poëtische manier zijn gedachtes en gevoelens.

Een zoektocht naar betekenis

De mier is vertrokken. Alle dieren zijn van slag. Het boek opent met een treffende passage van het lege huis van de mier. Daarna komen alle dieren aan bod. Het is ontroerend en briljant om te lezen hoe elk dier een reden zoekt achter het vertrek van de mier. Iedereen is anders en bekijkt situaties anders en zo kunnen ze dus nooit écht de reden achterhalen. Toon Tellegen is ontzettend goed in het verbeelden van menselijk gedrag door menselijke eigenschappen aan dieren toe te kennen.

Meer nog dan in Het verlangen van de egel of De genezing van de krekel is dit een boek waar de lezer meegenomen wordt in een zoektocht naar betekenis. Daar komen vorm en inhoud mooi samen, want ook de mier is op zoek naar zichzelf. Hij vertrekt om ‘de verte’ te bereiken, maar eigenlijk is hij op zoek naar zichzelf, naar betekenis, naar liefde voor zichzelf en compassie van anderen. In het tweede deel volgen we de mier. Je leert om hem te geven en vooral in het derde deel, waarin we dagboekfragmenten van de mier lezen, dringt hij je hart binnen.

Waar er duisternis is, is er ook verlichting

In de novelle The Deviant Hearts las ik een zin die perfect de lading dekt van de dierenverhalen van Toon Tellegen: ‘It is not a cheerful story, but there is beauty in it for those who care to find it.’ De dieren zijn altijd neerslachtig en proberen hun weg te vinden in een wereld vol gevaar, waarin iedereen schrammen oploopt. De mier is eenzaam en angstig, probeert de leegte op te vullen met gretig consumeren van eten en emoties, maar ondertussen geeft het hele dierenrijk wél om hem. Moraal van het verhaal? Als je te veel nadenkt zonder je emoties te doorvoelen, blijf je hangen in een vertekend beeld van de wereld. Zo gezien is het een verhaal over mindfulness, zelfbewustzijn en identiteit.

Het wordt niet chronologisch verteld. De dagboekfragmenten krijgen we pas op het laatst te lezen. Het is empathisch geschreven zonder overdreven emotioneel over te komen: juist de implicatie van het verhaal maakt het herkenbaar en heftig. Je weet wat de mier voelt, omdat het iets is wat we allemaal wel eens voelen. Zeker mensen van mijn generatie. Ik kan enkel duimen dat de mier ook zijn straaltje licht heeft gevonden en zo kan ontdekken wie hij werkelijk is.

Toon Tellegen heeft met Het vertrek van de mier wederom bewezen een uiterst kundige auteur te zijn. Met elk verhaal van Tellegen dat ik lees, word ik weer iets meer fan. Wat die man je laat voelen met zo weinig woorden, is onvoorstelbaar knap.

Deze recensie verscheen eerder op www.alexhoogendoorn.nl