Lezersrecensie
De literaire beweging die breekt met de brave literaire traditie in Nederland
“Wij hebben tienmaal meer verstand, tienmaal meer geest, tienmaal meer verbeelding, tienmaal meer liefde, tienmaal meer verontwaardiging, tienmaal meer deugd of wil, dan gij,’ meldde Van Deyssel aan het gewone volk. ‘Wij zijn het opperste leven”.
De letterkundigen en het publiek zijn in slaap gevallen. Rond 1880 was er ontevredenheid over de ontwikkeling van het talent in de Nederlandse literatuur. Jonge schrijvers kregen te weinig mogelijkheden om te publiceren of onderling van gedachten te wisselen. Een kleine groep jonge schrijvers voelde zich geroepen om de Nederlandse literatuur onderste boven te keren. Zij noemden zichzelf de Tachtigers en waren op zoek naar iets beters en iets hogers. Deze jonge kunstenaars bleven graag met elkaar in contact en bespraken, mondeling of per brief, wat hen in hun werk of in het leven bezighield. In De hemelbestormers van biograaf Bart Slijper krijgt de lezer een bijzonder verslag van de enerverende jaren van deze jonge groep schrijvers: ‘Wat zich ontrolt is het drama van een zeldzaam kleurrijke en talentvolle groep vrienden die al snel uiteenspat, terwijl in de explosies de moderne Nederlandse literatuur ontstaat’.
In zijn boek legt Slijper kernachtig uit wat zo bijzonder is aan deze jonge groep schrijvers. Hij schrijft onder andere dat niet eerder in de Nederlandse geschiedenis er kunstenaars waren die zo sterk gericht waren op hun persoonlijke gevoelslevens. Daarnaast was er nooit eerder zo intensief samengewerkt om de Nederlandse literatuur te vormen. Schrijvers zoals Kloos en Verwey waren zo individualistisch dat het zeer bijzonder was dat ze samen optrokken om de ‘hemel te kunnen bestormen’. Hun energie werd gestoken in het breken met het nationale verleden: “Afstand werd er genomen van het christendom, van de behoudende politiek der bezittende klasse, van de normen van de burgerlijke maatschappij, en vooral werd er afstand genomen van een moralistische, naar binnen gekeerde literatuur waarin deze waarden gekoesterd werden”.
De Tachtigers vochten voor hun kunstopvatting met een vurig pleidooi voor een grotere, passievolle kunst. Dit hoefde ze niet alleen te doen, want ook verschillende andere kunstenaars waren het met hun eens dat kunst een expressie van de ziel is. Deze onderlinge betrokkenheid met de kunst ging niet zonder slag of stoot. Het veroorzaakte meerdere malen verschillende persoonlijke en zelfs maatschappelijke rellen. Het tijdschrift van de Tachtigers, De nieuwe gids, bracht een spectaculaire vernieuwing van de literatuur die samenging met radiaal progressieve maatschappelijke opvattingen uit die tijd. De uitingen van de jonge schrijvers waren echter erg scherp en regelmatig compromisloos, tot grote verbazing en ergernis van de gevestigde orde: ‘Zowel de literaire als de politieke stukken eisten hun tol’. Met de Tachtigers werd de literatuur ‘in een harde klap modern’. Slijper legt uit dat hun werk in veel opzichten dichter bij onze tijd staat dan de Nederlandse literatuur rond 1860.
Hemelbestormers van Bart Slijper is geen allesomvattend werk, maar dat is in een enkel boek natuurlijk niet mogelijk. Het verschil met andere boeken over de Tachtigers is dat Slijper de jonge schrijvers vanuit een biografisch perspectief heeft onderzocht. De lezer wordt volledig meegetrokken in de twaalf jaar geschiedenis van de Nederlandse literatuur gezien vanuit verschillende schrijvers. Slijpers doel was om een twintigtal bekende en minder bekende onderwerpen uit te diepen en daarmee een helder zicht te bieden op al ‘die jonge, begaafde hemelbestormers, doe ons met hun ambities en dromen nog recht in het hart kunnen raken’. Dat is hem gelukt en zijn intensieve werk is niet voor niets geweest. Met Slijpers leesbare stijl en de afwisselingen in maatschappelijke en persoonlijke onderwerpen is het boek niet langdradig. Slijper bewijst daarnaast dat hij niet enkel veel weet over de Tachtigers, maar ook over het gehele tijdsbestek. Hij doet uitgebreid verslag van allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en verbindt die moeiteloos met de levens van de schrijvers. Zo krijgt de lezer een volledig beeld van deze enerverende periode.
Daarnaast heeft Slijper het thema betrokkenheid mooi in het boek verwerkt. Hoe bijzonder het is dat de talentvolle schrijvers zo betrokken met elkaar zijn, zo vervelend en onverwachts deze betrokkenheid eindigde. Hoe mooi het initiatief ook was om de Nederlandse literatuur te veranderen, de Tachtigers bleven een groep individualistische, talentvolle schrijvers met ieder zijn eigen problemen. De nadruk op de vraag hoe het zover kon komen dat een hechte groep door onbegrip en misverstanden uit elkaar scheurde, is door Slijper mooi uiteengezet. Het lijkt bijna een roman door de manier waarop Slijper de drijfveren van de schrijvers blootlegt en ons meevoert in de ontroerende en soms schokkende verhalen.
Hemelbestormers van Bart Slijper bevat dus veel informatie over de bijzondere, kleurrijke en talentvolle schrijvers van de Tachtigers. Deze informatie is door Slijper op een spannende manier gepresenteerd, waardoor de lezer soms verbaast staat hoe het er in die twaalf jaar in de literatuur aan toe ging. Het boek is een aanrader voor iedereen die meer te weten wil komen over de Nederlandse literatuurgeschiedenis.
De letterkundigen en het publiek zijn in slaap gevallen. Rond 1880 was er ontevredenheid over de ontwikkeling van het talent in de Nederlandse literatuur. Jonge schrijvers kregen te weinig mogelijkheden om te publiceren of onderling van gedachten te wisselen. Een kleine groep jonge schrijvers voelde zich geroepen om de Nederlandse literatuur onderste boven te keren. Zij noemden zichzelf de Tachtigers en waren op zoek naar iets beters en iets hogers. Deze jonge kunstenaars bleven graag met elkaar in contact en bespraken, mondeling of per brief, wat hen in hun werk of in het leven bezighield. In De hemelbestormers van biograaf Bart Slijper krijgt de lezer een bijzonder verslag van de enerverende jaren van deze jonge groep schrijvers: ‘Wat zich ontrolt is het drama van een zeldzaam kleurrijke en talentvolle groep vrienden die al snel uiteenspat, terwijl in de explosies de moderne Nederlandse literatuur ontstaat’.
In zijn boek legt Slijper kernachtig uit wat zo bijzonder is aan deze jonge groep schrijvers. Hij schrijft onder andere dat niet eerder in de Nederlandse geschiedenis er kunstenaars waren die zo sterk gericht waren op hun persoonlijke gevoelslevens. Daarnaast was er nooit eerder zo intensief samengewerkt om de Nederlandse literatuur te vormen. Schrijvers zoals Kloos en Verwey waren zo individualistisch dat het zeer bijzonder was dat ze samen optrokken om de ‘hemel te kunnen bestormen’. Hun energie werd gestoken in het breken met het nationale verleden: “Afstand werd er genomen van het christendom, van de behoudende politiek der bezittende klasse, van de normen van de burgerlijke maatschappij, en vooral werd er afstand genomen van een moralistische, naar binnen gekeerde literatuur waarin deze waarden gekoesterd werden”.
De Tachtigers vochten voor hun kunstopvatting met een vurig pleidooi voor een grotere, passievolle kunst. Dit hoefde ze niet alleen te doen, want ook verschillende andere kunstenaars waren het met hun eens dat kunst een expressie van de ziel is. Deze onderlinge betrokkenheid met de kunst ging niet zonder slag of stoot. Het veroorzaakte meerdere malen verschillende persoonlijke en zelfs maatschappelijke rellen. Het tijdschrift van de Tachtigers, De nieuwe gids, bracht een spectaculaire vernieuwing van de literatuur die samenging met radiaal progressieve maatschappelijke opvattingen uit die tijd. De uitingen van de jonge schrijvers waren echter erg scherp en regelmatig compromisloos, tot grote verbazing en ergernis van de gevestigde orde: ‘Zowel de literaire als de politieke stukken eisten hun tol’. Met de Tachtigers werd de literatuur ‘in een harde klap modern’. Slijper legt uit dat hun werk in veel opzichten dichter bij onze tijd staat dan de Nederlandse literatuur rond 1860.
Hemelbestormers van Bart Slijper is geen allesomvattend werk, maar dat is in een enkel boek natuurlijk niet mogelijk. Het verschil met andere boeken over de Tachtigers is dat Slijper de jonge schrijvers vanuit een biografisch perspectief heeft onderzocht. De lezer wordt volledig meegetrokken in de twaalf jaar geschiedenis van de Nederlandse literatuur gezien vanuit verschillende schrijvers. Slijpers doel was om een twintigtal bekende en minder bekende onderwerpen uit te diepen en daarmee een helder zicht te bieden op al ‘die jonge, begaafde hemelbestormers, doe ons met hun ambities en dromen nog recht in het hart kunnen raken’. Dat is hem gelukt en zijn intensieve werk is niet voor niets geweest. Met Slijpers leesbare stijl en de afwisselingen in maatschappelijke en persoonlijke onderwerpen is het boek niet langdradig. Slijper bewijst daarnaast dat hij niet enkel veel weet over de Tachtigers, maar ook over het gehele tijdsbestek. Hij doet uitgebreid verslag van allerlei maatschappelijke ontwikkelingen en verbindt die moeiteloos met de levens van de schrijvers. Zo krijgt de lezer een volledig beeld van deze enerverende periode.
Daarnaast heeft Slijper het thema betrokkenheid mooi in het boek verwerkt. Hoe bijzonder het is dat de talentvolle schrijvers zo betrokken met elkaar zijn, zo vervelend en onverwachts deze betrokkenheid eindigde. Hoe mooi het initiatief ook was om de Nederlandse literatuur te veranderen, de Tachtigers bleven een groep individualistische, talentvolle schrijvers met ieder zijn eigen problemen. De nadruk op de vraag hoe het zover kon komen dat een hechte groep door onbegrip en misverstanden uit elkaar scheurde, is door Slijper mooi uiteengezet. Het lijkt bijna een roman door de manier waarop Slijper de drijfveren van de schrijvers blootlegt en ons meevoert in de ontroerende en soms schokkende verhalen.
Hemelbestormers van Bart Slijper bevat dus veel informatie over de bijzondere, kleurrijke en talentvolle schrijvers van de Tachtigers. Deze informatie is door Slijper op een spannende manier gepresenteerd, waardoor de lezer soms verbaast staat hoe het er in die twaalf jaar in de literatuur aan toe ging. Het boek is een aanrader voor iedereen die meer te weten wil komen over de Nederlandse literatuurgeschiedenis.
1
Reageer op deze recensie
