Informatieve reis met spannende tussenstops

Paaseiland, een eiland voor de kust van Chili met de omvang van Texel, is een erg bijzondere plek op de wereld. De kuststreken van het eiland staan vol enorme beelden, zogeheten moais, die hun gelijke niet kennen. Rondom deze beelden bestaan verschillende mysteries, al dan niet verbonden met religieuze kwesties. En ooit was het de Middelburgse ontdekkingsreiziger Jacob Roggeveen die er als eerste westerling voet aan wal zette, met Pasen uiteraard. Daarmee is Paaseiland een uitstekende locatie voor een auteur als Jeroen Windmeijer om er een verhaal te situeren. Als cultureel antropoloog én auteur van religieuze thrillers was dit duidelijk zijn ding. Als gevolg daarvan is het boek De stenen goden nu beschikbaar. Ik mocht het meelezen met de leesclub op Hebban, waarvoor mijn dank.

En jawel, je kunt wel zeggen dat Windmeijer zich vol overgave op dit onderwerp heeft gestort en allerlei theorieën die er bestaan rondom de beelden, alsook rondom ontbossing op Paaseiland binnenste buiten heeft gekeerd in zijn boek. Maar daar bleef het niet bij, want hij combineert dat alles bovendien met het thema van de zondvloed en het feit dat die in veel mythes en religies zo gelijkwaardig voorkomt. Alles bij elkaar geeft dat veel informatieve tekst, maar een groot gedeelte daarvan brengt de auteur op speelse wijze in een verhaallijn rondom de sympathieke Middelburgse antropologiestudent Anthoni, die op Paaseiland is voor zijn afstudeerscriptie.

Dat levert een interessante verhaallijn op, waarbij we ook verschillende Paaseilanders leren kennen, zij het vaak te vluchtig. Die hebban allemaal zo hun eigen visie op wat er in het verleden op hun eiland is gebeurd. Een visie waarvoor ze de hakken in het zand zetten bovendien. De achterflap van het boek wekt echter de indruk van nog heftigere tegenstellingen tussen mensen dan het geval blijkt. Af en toe gebeuren er wel spannende dingen, maar dat blijft op en neer gaan. Toch komt het uiteindelijk nog tot een echte ontploffing, maar wel pas tegen het eind van het boek. In de ontknoping hier zitten niettemin elementen die het wachten wel waard zijn.

Ondertussen is er nog een tweede verhaallijn die zich in Middelburg afspeelt. Daar organiseert museumconservator Monique een publiciteitsstunt om aandacht te genereren voor een aanstaande tentoonstelling over Roggeveen en Paaseiland. Daarbij aanwezig is Hotu, een Paaseilandse beeldhouwer die een moai zal maken voor het museum (wat in werkelijkheid in Middelburg nooit is gebeurd, maar wel op Texel). Verder maakt Monique cultureel gezien echter een potje van haar evenement, waardoor ze zowel in de problemen raakt met haar leidinggevende als met een actiegroep. Als er vervolgens ook nog gedoe ontstaat rondom een mysterieuze kleine moai, die jaren eerder is opgegraven in Zeeland (wel echt gebeurd), nemen de zaken een ongelukkige wending waarbij slachtoffers vallen.

En toch munt ook die verhaallijn niet uit in spanning. Verder is het gedrag van hoofdpersoon Monique op tal van moment wat onverklaard en onbegrijpelijk. Gaandeweg wordt ook in deze verhaallijn de nodige informatie verstrekt; met name de reis van Roggeveen en het thema culturele toe-eigening krijgen er ruim baan, maar het belang van deze verhaallijn voor het grote plaatje houdt niet over.

Daarmee is De stenen goden een boek geworden waar je op twee manieren tegenaan kunt kijken. Je kunt het zien als een te weinig spannende thriller waarin niet alle personages de juiste mate van diepgang krijgen en je teveel infodump krijgt. Je kunt het echter ook zien als een boek waarin de auteur misschien een paar verteltechnische steekjes laat vallen, maar dat ruimschoots goedmaakt door een flinke hoeveelheid informatie, theorieën en filosofieën op een aantrekkelijke manier te brengen. Eentje die veel leuker en avontuurlijker is dan een non-fictie boek over dezelfde onderwerpen zou zijn geweest, hoe interessant de onderwerpen verder ook zijn. Dit verhaal is dan ook zowel letterlijk als figuurlijk een informatieve reis met op gezette momenten een spannende tussenstop.

Een vroegere schrijfmentor van mij mocht graag zeggen dat het niet zo erg is als een auteur niet alles even goed heeft gedaan, zolang hij datgene wat hij wel goed doet dan ook maar echt heel goed doet. En op basis van hoe ik lange tijd maar bleef doorlezen in dit boek, kan ik wel zeggen dat Jeroen Windmeijer er echt heel goed in is om hele kwakken informatie op een leuke manier in een verhaal te verwerken. En in die geest heb ik het boek uiteindelijk beoordeeld.