Lezersrecensie
Lotsbeschikkingen in het Derde Rijk
Met Liefde in het Derde Rijk wil Martin Michael Driessen laten zien dat totalitaire regimes niet alleen het kwade in de mens mobiliseren, niet alleen appelleren aan onze slechte neigingen en inspelen op onze egoïstische kant maar juist óók onze goede eigenschappen benadrukken: idealisme, gemeenschapszin, loyaliteit, ambitie, liefde mobiliseren. Juist dat maakt deze regimes zo gevaarlijk. (Bron: interview met de auteur in dagblad Trouw).
Daarmee zegt hij eigenlijk dat deze regimes en de psychologie van het kwaad altijd blijven bestaan en verder kunnen worden geperfectioneerd, waardoor dit boek ook een waarschuwing is.
In dit verhaal krijgen drie schikgodinnen uit de Noordse mythologie een bescheiden maar centrale rol: Urd, Verdanda en Skuld. Drie alwetende zussen en lotsbeschikkers van Verleden, Heden en Toekomst, die hun mensenspel spelen en levensdraden tot een web spannen. Driessen heeft hen niet zwaarmoedig doch luchthartig en frivool neergezet, een voortreffelijke keuze. Deze godinnen sturen namelijk het verhaal. Zij zorgen al meanderend door de tijd voor onverwachte invalshoeken, filosofische verhoudingen en hernieuwde inzichten. Driessen laat ze onder het genot van een glaasje pastis wegkomen met zinnen als “Concentratiekampen gaan op een gegeven moment echt vervelen.” Of hij laat de zussen jongleren in een circus met maar liefst negen maarschalken tegelijk, waarbij Rommel – “hoewel een knappe vent” – er net een te veel blijkt te zijn. Wie Driessens oeuvre kent weet hoe hij deze schikgodinnen treffend en in meerdere gedaantes kan neerzetten.
In de levens van Klara, Lore en Georg in nazi-Duitsland vormen de godinnen een onzichtbare rode draad. Na wat onderling gefilosofeer bepalen zij rücksichtslos het leven van de drie Duitsers. Elk van hen is behept met een bepaalde positie binnen het Derde Rijk. Het verhaal voorziet in zowel tragedie als humor, in zowel goed- als kwaadwillende bedoelingen. De auteur lijkt zijn personages niet te sparen, want naargeestige sferen sluipen deze donkere oorlogsgeschiedenis in. Langzaam doet Driessen onze gedachten over bijvoorbeeld Lore kantelen. Haar radicale gevoelens van onoverwinnelijkheid en superioriteit zijn schokkend, ook al kennen we de historie. Zij is de perfecte ondergeschikte nazi-vrouw, ook wat boers want schoonheid en elegantie zoals die van de Parisiennes vindt ze verraderlijk. Haar ultieme wens is arische volmaaktheid creëren, want Lore heeft een grenzeloos opofferingsvermogen voor Hitler. De meer terughoudende Georg hunkert op zijn manier naar het Duitsland van vroeger en manifesteert zich als een zich redelijk goed amuserende risicoloze en profiterende meeloper. Je zou hem lafheid kunnen verwijten, al maakt hij als soldaat genoeg ellende mee. Klara is een verhaal apart. SS-leider Himmler ziet in deze klein van stuk zijnde, gehandicapte, door het leven en zelfs door Jezus afgewezen vrouw, een ideale leidinggevende voor een hoge positie binnen het Lebensbornproject. Zo kan Klara tot haar vreugde in een soort eeuwigdurende kindertijd leven. Ze beschouwt zichzelf als dolgelukkig want lijkt onvoldoende te weten van wat er in nazi-Duitsland gaande is.
De schikgodinnen cirkelen om deze drie levens heen en onderlinge verbindingen lijken onafwendbaar.
Driessen mengt fictie en werkelijkheid (een feestje voor speurneuzen) in een sterk variërende vertelstijl die je wonderschoon, gedetailleerd en klassiek kunt noemen, zich daarbij lichtvoetig verplaatsend in het hoofd van de personages. (NB: Klara is gevormd naar een tante van Duitse zijde).
Fraaie tussenvoegingen zijn de gemoedelijk klinkende cursieve koptitels, verwachtingsvolle kleine tragikomedies. “George leert zweefvliegen. Hij wil een man worden.” Of “Klara, vijfendertig jaar maagd, gaat op audiëntie bij Himmler.” Of “Lore gaat naar het Turnfest en vangt een glimp op van de Führer.”
Het begon ooit met Mein Kampf en Hitlers ultieme en geduldig psychologisch opgebouwde massamanipulatie, en niet alleen in Duitsland. Het is belangrijk dat we ons bewust zijn van huidige verdergaande beïnvloedingen in de wereld, want ze kruipen al sluimerend ons brein en leven binnen. Driessen probeert dit op een uiterst originele manier duidelijk te maken. Met Liefde in het Derde Rijk is hij daar uitstekend in geslaagd. Een benadering vanuit Duits perspectief, ook daarom de moeite waard. Bovendien stilistisch een topwerk.
Daarmee zegt hij eigenlijk dat deze regimes en de psychologie van het kwaad altijd blijven bestaan en verder kunnen worden geperfectioneerd, waardoor dit boek ook een waarschuwing is.
In dit verhaal krijgen drie schikgodinnen uit de Noordse mythologie een bescheiden maar centrale rol: Urd, Verdanda en Skuld. Drie alwetende zussen en lotsbeschikkers van Verleden, Heden en Toekomst, die hun mensenspel spelen en levensdraden tot een web spannen. Driessen heeft hen niet zwaarmoedig doch luchthartig en frivool neergezet, een voortreffelijke keuze. Deze godinnen sturen namelijk het verhaal. Zij zorgen al meanderend door de tijd voor onverwachte invalshoeken, filosofische verhoudingen en hernieuwde inzichten. Driessen laat ze onder het genot van een glaasje pastis wegkomen met zinnen als “Concentratiekampen gaan op een gegeven moment echt vervelen.” Of hij laat de zussen jongleren in een circus met maar liefst negen maarschalken tegelijk, waarbij Rommel – “hoewel een knappe vent” – er net een te veel blijkt te zijn. Wie Driessens oeuvre kent weet hoe hij deze schikgodinnen treffend en in meerdere gedaantes kan neerzetten.
In de levens van Klara, Lore en Georg in nazi-Duitsland vormen de godinnen een onzichtbare rode draad. Na wat onderling gefilosofeer bepalen zij rücksichtslos het leven van de drie Duitsers. Elk van hen is behept met een bepaalde positie binnen het Derde Rijk. Het verhaal voorziet in zowel tragedie als humor, in zowel goed- als kwaadwillende bedoelingen. De auteur lijkt zijn personages niet te sparen, want naargeestige sferen sluipen deze donkere oorlogsgeschiedenis in. Langzaam doet Driessen onze gedachten over bijvoorbeeld Lore kantelen. Haar radicale gevoelens van onoverwinnelijkheid en superioriteit zijn schokkend, ook al kennen we de historie. Zij is de perfecte ondergeschikte nazi-vrouw, ook wat boers want schoonheid en elegantie zoals die van de Parisiennes vindt ze verraderlijk. Haar ultieme wens is arische volmaaktheid creëren, want Lore heeft een grenzeloos opofferingsvermogen voor Hitler. De meer terughoudende Georg hunkert op zijn manier naar het Duitsland van vroeger en manifesteert zich als een zich redelijk goed amuserende risicoloze en profiterende meeloper. Je zou hem lafheid kunnen verwijten, al maakt hij als soldaat genoeg ellende mee. Klara is een verhaal apart. SS-leider Himmler ziet in deze klein van stuk zijnde, gehandicapte, door het leven en zelfs door Jezus afgewezen vrouw, een ideale leidinggevende voor een hoge positie binnen het Lebensbornproject. Zo kan Klara tot haar vreugde in een soort eeuwigdurende kindertijd leven. Ze beschouwt zichzelf als dolgelukkig want lijkt onvoldoende te weten van wat er in nazi-Duitsland gaande is.
De schikgodinnen cirkelen om deze drie levens heen en onderlinge verbindingen lijken onafwendbaar.
Driessen mengt fictie en werkelijkheid (een feestje voor speurneuzen) in een sterk variërende vertelstijl die je wonderschoon, gedetailleerd en klassiek kunt noemen, zich daarbij lichtvoetig verplaatsend in het hoofd van de personages. (NB: Klara is gevormd naar een tante van Duitse zijde).
Fraaie tussenvoegingen zijn de gemoedelijk klinkende cursieve koptitels, verwachtingsvolle kleine tragikomedies. “George leert zweefvliegen. Hij wil een man worden.” Of “Klara, vijfendertig jaar maagd, gaat op audiëntie bij Himmler.” Of “Lore gaat naar het Turnfest en vangt een glimp op van de Führer.”
Het begon ooit met Mein Kampf en Hitlers ultieme en geduldig psychologisch opgebouwde massamanipulatie, en niet alleen in Duitsland. Het is belangrijk dat we ons bewust zijn van huidige verdergaande beïnvloedingen in de wereld, want ze kruipen al sluimerend ons brein en leven binnen. Driessen probeert dit op een uiterst originele manier duidelijk te maken. Met Liefde in het Derde Rijk is hij daar uitstekend in geslaagd. Een benadering vanuit Duits perspectief, ook daarom de moeite waard. Bovendien stilistisch een topwerk.
1
1
Reageer op deze recensie
